Bilim İnsanları, Şempanzelerin Tıpkı İnsanlar Gibi 'Konuştuklarını' Buldu

Doğu Afrika'daki vahşi şempanze topluluklarında jestlerin zamanlamasını gözlemleyen uluslararası bir araştırma ekibi, tepkilerin bir saniyeye varan duraklamaları takip ettiğini tespit etti. Bazı tepkiler neredeyse anlıktı ve şempanzeler tıpkı bizim hararetli bir tartışmada yaptığımız gibi birbirlerinin sözünü kesiyordu.

İngiltere'deki St Andrews Üniversitesi'nden etolog Gal Badihi, “Şempanze jestleri ile insanların konuşma sırası alma zamanlamasının benzer ve çok hızlı olduğunu gördük, bu da benzer evrimsel mekanizmaların bu sosyal, iletişimsel etkileşimleri yönlendirdiğini gösteriyor” diyor.

Bu da iletişim kurma şeklimizin evrimsel tarihimizin erken dönemlerinde, yaşayan en yakın akrabalarımız olan insanlar ve şempanzeler milyonlarca yıl önce yollarını ayırmadan önce ortaya çıkmış olabileceği anlamına geliyor.

Badihi ve meslektaşları, 252 ayrı şempanzenin 8.500'den fazla jest örneğini inceleyerek, şempanzelerin faaliyetlerinde insan iletişimine benzer kalıplar görmekle kalmadı, aynı zamanda kültürleri arasındaki iletişim farklılıklarını da yansıttığını gördü.

Badihi, “Farklı şempanze toplulukları arasında küçük farklılıklar gördük, bu da yine konuşma hızında hafif kültürel farklılıklar olan insanlarda gördüğümüzle eşleşiyor: bazı kültürlerde daha yavaş veya daha hızlı konuşanlar var” diyor.

Araştırmacılar, Uganda'nın Kanyawara şempanzelerinin, yakındaki Budongo Ormanı'nda yaşayan Sonso şempanzelerine kıyasla daha hızlı 'konuştuklarını' gözlemledi.

St Andrews Üniversitesi'nden primatolog Catherine Hobaiter, “İnsanlarda ‘daha yavaş’ tepki verenler Danimarkalılardır ve Doğu şempanzelerinde bu Uganda'daki Sonso topluluğudur” diyor.

Önceki araştırmalar iletişim kurma biçimlerimizde başka benzerlikler de tespit etmiştir. Örneğin, kelimelerimizin anlam sağlamak için cümleler oluşturması gibi, şempanzeler de sık kullanılan kısa hareketleri bir araya getirerek daha uzun anlam dizileri oluşturuyor.

Araştırmacılar bu şempanzelerin birbirlerine ne söyledikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorlar ve jestlerin çoğunun istek olabileceğinden şüpheleniyorlar. Araştırmacılar halihazırda şempanzelerin vahşi doğada kullandıkları 'hadi oynayalım' hareketlerinin 58 farklı versiyonunu tespit etmiş durumda.

“İletişim, şempanzelerin çatışmadan kaçınmasına ve birbirleriyle koordinasyon kurmasına yardımcı oluyor. Jestleri, o anki sosyal hedeflerine ulaşmak için kısa mesafelerde iletişim kurmalarını sağlıyor” dedi.

“Yani, bir şempanze diğerine yiyecek istediğini belirten bir işaret yapabilir ve diğeri de ona yiyecek verebilir ya da daha az cömert hissediyorsa, gitmesini işaret ederek karşılık verebilir.”

Bir gözlemde Monica adlı bir şempanze, Ursus adlı bir diğer şempanzeyle yaşadığı fiziksel bir çatışmanın ardından elini uzattı. Ursus da güvence olarak elini uzattı ve jestlerin uyumu yeniden tesis etmek için nasıl kullanılabileceğini gösterdi.

Dolayısıyla, şempanze ve insan dilleri arasında hala birçok bariz farklılık olsa da, benzer kurallar her iki sistemin de temelini oluşturuyor gibi görünüyor.

Hobaiter, “Bu konuşma yapılarının ne zaman ya da neden evrimleştiğini hâlâ bilmiyoruz” diyor. “Bu soruya yanıt bulmak için daha uzak akraba türlerdeki iletişimi araştırmamız gerekiyor; böylece bunların maymunlara özgü bir özellik mi yoksa filler ya da kuzgunlar gibi diğer sosyal türlerle paylaştığımız bir özellik mi olduğunu anlayabiliriz.”

Bu yazı SCIENCEALERT’ de yayınlanmıştır.