Uzayda Olmak, Astronotların Daha Fazla Kırmızı Kan Hücresi Kaybetmesine Neden Oluyor

İnsan vücudu uzayda yaşamla başa çıkmak için evrimleşmedi ve bu insanların kan değerlerinde de kendini gösteriyor.

Türümüz gezegenimizin ötesinde uzun süreler geçirmeye başladığından beri, araştırmacılar astronotlar arasında ilginç ve tutarlı bir kırmızı kan hücresi kaybı fark ettiler.

Bu duruma 'uzay anemisi' denir ve yakın zamana kadar nedeni bilinmiyordu. Bazı uzmanlar, uzay anemisinin yalnızca kısa vadeli bir durum olduğunu düşünüyordu ve bunun mikro yerçekimi altında vücudumuzdaki sıvı değişiklikleri nedeniyle ortaya çıktığına inanıyorlardı.

Ancak yeni bir çalışma, daha yıkıcı ve kalıcı bir duruma işaret ediyor.

Altı aylık bir uzay görevi uçuşu sırasında araştırmacılar, insan vücudunun normalde olduğundan yaklaşık yüzde 54 daha fazla kırmızı kan hücresini yok ettiğini buldular.

Doğrudan Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki (ISS) 14 astronotun nefesinden ve kanından gelen örneklerdeki kayıp değeri beklenenden çok daha yüksek.

Kanada, Ottawa Üniversitesi'nden epidemiyolog Guy Trudel, "Bu veriler, uzayda ve Dünya'ya döndükten sonra kırmızı kan hücresi kontrolüne dair elimizdeki en iyi açıklama" diyor.

"Bu ölçümlerin daha önce hiç yapılmadığını düşünürsek bu bulgular muhteşem çünkü bir şey bulup bulamayacağımıza dair hiçbir fikrimiz yoktu. Sadece merakımızı gidermek için yaptığımız bir testti."

Ölçümler, demir kan testleri ve karbon monoksit bazlı nefes testleri ile yapılmıştır. Ekshale edilen her bir karbon monoksit molekülü için, kırmızı kan hücrelerinde bulunan pigmentin bir molekülü de yok edilir, bu da onu kırmızı kan hücresi kaybının tahminini yaparken kullanmamıza neden olur.

Araştırmaya katılan astronotlar, hala Dünyada iken saniyede yaklaşık 2 milyon kırmızı kan hücresi üretiyor ve yok ediyorlardı. Ancak yörüngeden geçirdikten sonra vücutları saniyede yaklaşık 3 milyon kan hücresini yok etmeye başladı.

Mikro yerçekiminde insan vücudu, kan kafamızda ve göğsümüzde biriktikçe, kan damarlarımızdan akan sıvının yaklaşık yüzde 10'unu kaybeder. Bu yüzden astronotlar bazen ISS'den gelen videolarında şişmiş görünüyorlar.

Yıllarca uzay anemisinin açıklaması buydu. Belki de kırmızı kan hücrelerinin kaybı, vücudumuzun kan hacmindeki bir kaybı telafi etme yoluydu.

Ancak mevcut çalışmanın bulduğu şey bu değil. Kanımızın yapısını eşitlemek yerine, kırmızı kan hücrelerinin kaybı uzay uçuşu boyunca azalmadan devam ediyor gibi görünüyor.

120 gün sonra bile, bir astronotun vücudundaki tüm kırmızı kan hücrelerinin kaybı benzer bir hızla devam etti.

Trudel, "Çalışmamız, uzaya varıldığında daha fazla kırmızı kan hücresinin yok edildiğini ve bunun astronotun görevinin tamamı boyunca devam ettiğini gösteriyor" diyor.

Astronotlar uzaydayken, kırmızı kan hücrelerinin kaybı, kanlarında normalden daha yüksek bir demir serumu dolaşımına yol açmış gibi görünüyor. Demiri vücutta taşıyacak kadar çok kırmızı kan hücresi olmadığından, astronotlar yavaş yavaş hafif, orta ve şiddetli olarak sınıflandırılabilen anemiye yaklaştılar.

Dünya'ya döndüklerinde, 13 astronottan 5 tanesi (inişte biri kan aldırılmadı), vücudun fizyolojik ihtiyaçları için yeterli kırmızı kan hücresine sahip olmadığı durum olarak tanımlanan, klinik olarak teşhis edilebilir anemi seviyelerine ulaşmıştı.

İnişten yaklaşık üç veya dört ay sonra alyuvar seviyeleri normale döndü. Ancak uzay uçuşları yapıldıktan bir yıl sonra bile, astronotların vücutları, uzaya yolculuklarından öncekine kıyasla hala yüzde 30 daha fazla kırmızı kan hücresi yok ediyordu.

Çalışma, kırmızı kan hücresi üretimini ölçmedi, ancak hiçbir astronotun ciddi kırmızı kan hücresi kayıplarına rağmen ciddi anemi yaşamadığı göz önüne alındığında, vücutları uzayda normalden daha fazla kırmızı kan hücresi üretiyor olabilir.

Bunun doğru olduğu ortaya çıkarsa, astronot diyetlerinin buna göre ayarlanması gerekecektir. Kırmızı kan hücresi üretimindeki artış, kemik iliği işlevi üzerinde ek baskı oluşturabilir ve bu, mutlaka daha yüksek enerji tüketimi gerektirir.

Astronotlar uygun şekilde korunmazlarsa, Dünya'ya döndüklerinde kalplerine, akciğerlerine, kemiklerine, beyinlerine ve kas sistemlerine zarar gelmesi riskiyle karşı karşıya kalabilirler.

Trudel, "Neyse ki, vücudunuz ağırlıksızken uzayda daha az kırmızı kan hücresi olması sorun değil" diye açıklıyor.

Dünya'ya ve potansiyel olarak diğer gezegenlere veya aylara inerken, enerjinizi, dayanıklılığınızı ve gücünüzü etkileyen anemi, görev hedeflerinizi tehdit edebilir. Aneminin etkileri ancak yere indiğinizde hissedilir ve yerçekimi ile tekrar başa çıkmak zorundadır.

Çalışma Nature Medicine'de yayınlandı.