Büyük yer çökmeleri öngörülebilir mi?

28 Şubat 2013’te Florida’nın Tampa kentinde gece saat 11’de Jeff Bush adlı kişi yatağında uyurken yer yarıldı ve onu yuttu. Yan odadan gürültüyü duyan kardeşi odanın kapısını açtığında tek gördüğü şey odanın ortasındaki koca delikti.

Bu deliğin oluşmasına neden olan bir obruktu. Dünyanın her yerinde rastlanabilir bu türden obruklara. Florida’nın jeolojisi çok elverişlidir buna. Her yıl yüzlercesi oluşur. Peki bu doğal olayları önceden görmek ve Jeff Bush’un başına gelenleri başkasının yaşamasını önlemek olanaklı mıdır?

Jeologlar obruklara meyilli bölgeleri tespit etmeye, NASA’ya bağlı araştırmacılar ise bu olayların önceden görülmesini sağlayacak sistemler geliştirmeye çalışıyor. Bu tür çabaları herkesin destekleyeceği düşünülür; ama bu olaya dair durum böyle olmadı.

Florida Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nden Clint Kromhout, güneş, deniz, kasırga ve obrukların Florida’nın karakteristik özellikleri olduğunu belirterek “Obruklar burada hayatın bir gerçeği,” diyor.

Nasıl oluşur?

Yer altı suları yüzlerce, binlerce yıl boyunca çözülebilir kayaları eriterek yer altında oyuklar oluşturur. Bu oyukların tavanı, üstündeki toprağın ağırlığını taşıyamaz hale gelince yavaş yavaş ya da hızla çöker.

Florida kireçtaşı üzerine kurulu olduğu için bu oyuklara ve çöküntülere sık rastlanır. Obruklar doğal bir oluşum olmakla beraber insan aktivitesi sorunu daha da ağırlaştırıp hızlandırabilir. Örneğin yeraltı sularının hızla tüketilmesi bu oyukların duvarlarını zayıflatarak çökmeye neden olur. Kuraklık ya da yağış artışı da başka bir etkendir.

Neden karşı çıkılıyor?

2013 yazında Jeolojik Araştırmalar Merkezi’ne 1 milyon dolar aktarılarak Florida’daki obruk potansiyeli haritası çıkarılması istendi. Bölgenin jeolojik özelliklerine dair verilerin göz önünde bulundurularak hazırlanacağı bir risk haritasıydı bu. Bu haritaya göre Florida eyaletindeki konutların da risk durumu belli olacaktı doğal olarak.