Büyük yer çökmeleri öngörülebilir mi?
Bazen yer gerçekten de yarılır ve üstünde ne varsa yutar. Bu tür olayları önceden haber vermek mümkün mü? Böyle bir çalışmaya neden karşı çıkılır?

28 Şubat 2013’te Florida’nın Tampa kentinde gece saat 11’de Jeff Bush adlı kişi yatağında uyurken yer yarıldı ve onu yuttu. Yan odadan gürültüyü duyan kardeşi odanın kapısını açtığında tek gördüğü şey odanın ortasındaki koca delikti.

Bu deliğin oluşmasına neden olan bir obruktu. Dünyanın her yerinde rastlanabilir bu türden obruklara. Florida’nın jeolojisi çok elverişlidir buna. Her yıl yüzlercesi oluşur. Peki bu doğal olayları önceden görmek ve Jeff Bush’un başına gelenleri başkasının yaşamasını önlemek olanaklı mıdır?

Jeologlar obruklara meyilli bölgeleri tespit etmeye, NASA’ya bağlı araştırmacılar ise bu olayların önceden görülmesini sağlayacak sistemler geliştirmeye çalışıyor. Bu tür çabaları herkesin destekleyeceği düşünülür; ama bu olaya dair durum böyle olmadı.

Florida Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nden Clint Kromhout, güneş, deniz, kasırga ve obrukların Florida’nın karakteristik özellikleri olduğunu belirterek “Obruklar burada hayatın bir gerçeği,” diyor.

Nasıl oluşur?

Yer altı suları yüzlerce, binlerce yıl boyunca çözülebilir kayaları eriterek yer altında oyuklar oluşturur. Bu oyukların tavanı, üstündeki toprağın ağırlığını taşıyamaz hale gelince yavaş yavaş ya da hızla çöker.

Florida kireçtaşı üzerine kurulu olduğu için bu oyuklara ve çöküntülere sık rastlanır. Obruklar doğal bir oluşum olmakla beraber insan aktivitesi sorunu daha da ağırlaştırıp hızlandırabilir. Örneğin yeraltı sularının hızla tüketilmesi bu oyukların duvarlarını zayıflatarak çökmeye neden olur. Kuraklık ya da yağış artışı da başka bir etkendir.

Neden karşı çıkılıyor?

2013 yazında Jeolojik Araştırmalar Merkezi’ne 1 milyon dolar aktarılarak Florida’daki obruk potansiyeli haritası çıkarılması istendi. Bölgenin jeolojik özelliklerine dair verilerin göz önünde bulundurularak hazırlanacağı bir risk haritasıydı bu. Bu haritaya göre Florida eyaletindeki konutların da risk durumu belli olacaktı doğal olarak.


Bu riskleri bilmek bir yandan ev sahiplerinin gerekli önlemleri almaları bakımından işe yaramakla birlikte, öte yandan evin değerini düşürmesi nedeniyle olumlu bakılan bir şey değil. Örneğin Tampa’da bir obrukun yol açtığı hasarın tümüyle giderilmesi ve gerekli önlemlerin alınmasına rağmen bir evin değeri 350 bin dolardan 125 bin dolara düşmüştü.

Ayrıca “obruklar geçiti” olarak bilinen bir bölgede konut sigorta primleri birkaç yıl içinde hızla yükseldi.

Uzmanlar bunlara ek olarak bu risklerin getirdiği psikolojik hasara da ayrıca dikkat çekiyor. Floridalılar işte bu nedenlerden dolayı obruk risk haritasına itirazlarını dile getiriyor.

Ön belirtiler

NASA’nın obrukları gelişim sürecinde izleyen bir projesi de var. Louisiana kıyılarının Mexico Körfezi’ne batışını gözlem altında tutuyor. 2012’de bölgede ansızın büyük bir obruk oluştuğunda yapılan incelemeler, çöküntüden bir ay önce, toprakta obruğun merkezine doğru 25 cm’lik bir kayma olduğu tespit edildi. Bütün obruklarda böyle bir gelişmenin kaçınılmaz olmadığını, ancak gözlenebilecek verilere eklenebileceğini belirtiyor uzmanlar.


ABD’de yetkililer obruk sorununu daha ciddiye almaya başladı. Daha sık meydana gelmesinden ziyade, şehirleşmenin yaygınlaşması nedeniyle daha fazla insanı etkiler hale gelmesinden dolayı.

Gayrimenkullerinin değerini düşürme ihtimalinden dolayı bu bölgelerde yaşayanlar her ne kadar risk haritalarına sıcak bakmasa da yeni konut inşaatına girişen şirketler bu çalışmanın yararına inanıyor.

Kaynak
BBC Dergi
http://www.bbc.com/future/story/20150226-when-the-earth-swallows-people


Fizikist
Türkiye'nin Popüler Bilim Sitesi

0 yorum