Virüsler canlı mı cansız mı yoksa arada bir şey mi?

Virüsler canlı mı cansız mı yoksa arada bir şey mi?

 

Kötü adam. Katil. Tehdit. 2020'den beri bilim adamları ve kamu görevlileri COVID-19'a neden olan virüs olan SARS-CoV-2'yi tanımlamak için bu kelimeleri kullanıyor. Sık sık koronavirüsün nasıl öldürüleceği hakkında konuşuruz ancak çoğu tanım gereği virüsler canlı değildir. Haber makaleleri, araştırma makaleleri ve tweet'ler virüsü defalarca bizi öldürmeye niyetli kötü bir adam olarak kişileştiriyor. Aynı zamanda el yıkama, antiseptik mendiller, el dezenfektanı, çamaşır suyu ile onu öldürmeye niyetliyiz. Yine de çoğu bilim insanına göre, canlı olmayan bir şeyi öldürmek için çok çalışıyoruz.

Virüs Araştırma Merkezi'nin kurduğu Irvine'deki California Üniversitesi'nde profesör Luis Villarreal, bilim adamlarının virüslerin nasıl sınıflandırılacağı konusunda yüzlerce yıldır tartıştığını söylüyor. 1700'lerde virüslerin zehir olduğuna inanılıyordu. 1800'lerde bunlara biyolojik parçacıklar deniyordu. 1900'lerin başlarında kimyasallara indirgenmişlerdi.

Baştan sona, virüsler nadiren canlı olarak kabul edildi. Bugün 120'den fazla yaşam tanımı var ve çoğu, enerji üreten bir dizi kimyasal reaksiyon olan metabolizmayı gerektiriyor. Virüsler metabolize olmaz. Ayrıca diğer bazı ortak kriterlere de uymuyorlar. Hücreleri yoktur. Bağımsız olarak çoğalamazlar. Virüsler, konakçı hücre olmadan çoğalamayan inert DNA veya RNA paketleridir. Örneğin bir koronavirüs, yağlı bir kaplamaya sarılmış ve sivri proteinlerle donatılmış genlerden oluşan nano ölçekli bir küredir.

Yine de virüslerin canlıların birçok özelliği vardır. Aynı yapı taşlarından yapılmıştır. Çoğalır ve gelişirler. Bir hücreye girdikten sonra virüsler çevrelerini ihtiyaçlarına göre düzenler, organeller inşa eder ve hücrenin hangi genleri ve proteinleri ürettiğini dikte eder. Yakın zamanda keşfedilen ve bazı bakterilerin boyutuna rakip olan dev virüslerin, metabolizmada kullanılan proteinler için genler içerdiği ve bazı virüslerin metabolize olma olasılığını artırdığı bulunmuştur.

Ayrıca virüsleri canlılar diyarından dışlayan hemen her kuralın kendi istisnaları vardır. Örneğin, Rickettsia bakterileri canlı olarak sınıflandırılır, ancak virüsler gibi yalnızca diğer hücrelerde çoğalabilir. Aslında tüm canlılar diğer canlılara bağımlıdır. Tek bir tavşan kendi kendine çoğalamaz ama tavşan kesinlikle canlıdır, değil mi?

Bu ve benzeri nedenlerle virüslerin canlı olup olmadığı tartışmaları günümüzde de devam etmektedir. 2004 yılında virologlar Marc H.V. Fransa'daki Strasbourg Üniversitesi'nden Van Regenmortel ve daha sonra ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinde çalışan Brian Mahy, virüsleri "en iyi ihtimalle bir tür ödünç yaşam sürdüğü söylenebilecek cansız bulaşıcı varlıklar" olarak tanımladı.

Ya da belki bir virüs hem cansız hem de canlı olabilir. 2011'de Paris'teki Pasteur Enstitüsü'nden biyolog Patrick Forterre, virüslerin aktif olmayan bir durum (hücrenin dışında) ile canlı, metabolik olarak aktif bir durum (hücre içinde) arasında dönüşümlü olduğunu savundu.

Forterre için virüsler tohumlar veya sporlar gibidir. Eylem potansiyeline sahiptirler ve bu potansiyel söndürülebilir. Bu en azından HIV, Zika, SARS-CoV-2 ve daha fazlasını öldürmeye çalışmak için sonsuz zaman ve para yatırma deneyimimizle örtüşüyor.

Sınıflandırma konusundaki tartışmalar bazen anlamsız gelse de, gerçekte virüsler hakkında nasıl konuştuğumuz onların nasıl araştırıldığını, tedavi edildiğini ve ortadan kaldırıldığını etkiler.

İrlanda'daki University College Cork'ta bulaşıcı hastalık uzmanı olan Colin Hill, virüsleri kötü adamlar ve tehditler olarak kişileştirmenin gerçek bir evrim ve doğa anlayışına müdahale ettiğini söylüyor. En başarılı virüsler kalıcı ve iyi huyludur; hücrenin replikasyon mekanizmasına zarar vermemek için hücrelerde hareketsiz kalırlar veya yavaş çoğalırlar. Hill, "Virüsler ve avları savaşmıyor, dans ediyorlar" diyor. Yine de onları nadiren böyle algılıyoruz.

Dahası, virüsler sıklıkla cansız olarak sınıflandırıldığından, birçok viral enfeksiyon türü –özellikle virüsler bir konakçıyı yaşam boyu akut hastalığa neden olmadan başarılı bir şekilde kolonize ettiğinde– “susuz” bilim olarak göz ardı edildiğini söylüyor Villareal. “Ayakkabınızda kir olması gibi düşünün” diyor. Bu pislik gibi, bazı bilim adamları kalıcı viral enfeksiyonları sadece bir baş belası olarak görüyor ve bu nedenle üzerinde çalışmak için acile etmiyor. Örneğin, polyomavirus adı verilen bir DNA virüsü, virüslerin kansere nasıl neden olduğunu incelemek için laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılır. Yine de virüsün al yanaklı makak konakçıları nadiren ondan tümör aldığından, polyomavirüsün bir hayvan popülasyonunda nasıl ve neden devam ettiği hakkında çok az şey bilinmektedir.

Ancak bu tür enfeksiyonları anlamak insanlık için son derece önemlidir. Villarreal, "Bir ev sahibindeki kalıcı bir virüs, başka bir ev sahibinde genellikle oldukça kötüdür ve COVID ile bunu yaşıyoruz" diyor.

Dünya genelinde virüsler sadece hücreleri enfekte etmezler, arkalarında genetik materyal bırakırlar. Viral DNA, sadece bir viral partikülden onun soyuna değil, aynı zamanda diğer virüslere ve diğer türlere de iletilir. Bu nedenle viral genetik dizilimler, bizimki de dahil olmak üzere tüm organizmaların genomlarında kalıcı olarak ikamet eder ve biz onlara güveniyoruz. Memeli plasentasının oluşumu için viral DNA gereklidir ve erken embriyoların büyümesinde çok önemlidir. İnsanın doğuştan gelen bağışıklık sistemi kısmen eski viral proteinlerden oluşur. Bir kişi COVID-19 ile savaşırken bunu hücrelerimizi uzun zaman önce kolonize eden virüslerin yardımıyla yapıyor.

Aslında bazı bilim adamları virüsleri dünyanın önde gelen genetik yenilik kaynağı olarak görüyor. Virüsler hayat ağacının eksik bir dalı değildir, her uzuv ve yaprağa dokunmuşlardır.

Bilim adamları virüslerin canlı olup olmadığı konusunda her zaman tartışabilirler, ancak bildiğimiz şekliyle virüslerin yaşam için önemi konusunda umarız hemfikir olabilirler. Villarreal, "Ancak hayat hakkında düşünmek istiyorsanız, virüsler orada olacak" diyor.

 

Kaynak:

https://www.sciencenews.org/article/viruses-alive-coronavirus-definition