Vahşi Doğada Soyu Tükenmiş Meksika Balıkları, Başarıyla Yeniden Doğal Ortamına Bırakıldı

Bir zamanlar batı Meksika'da bir nehirde yüzen, ancak 1990'larda ortadan kaybolan "tekila splitfin" veya "zoogoneticus tequila" adlarıyla bilinen küçük bir balık vardı. Bilim insanları ve bölge sakinleri, doğada soyu tükenmiş ancak esaret altında korunmuş bu türü doğal yaşam alanına geri döndürmeyi başardılar.

20 yıldan fazla bir süre önce, Tequila yanardağı yakınlarındaki bir kasaba olan Teuchitlán'da, aralarında Omar Domínguez'in de bulunduğu yarım düzine öğrenci, avucuna sığan ve yalnızca Teuchitlán nehrinde görülen küçük balık için endişelenmeye başladı. Görünüşe göre kirlilik, insan faaliyetleri ve yerli olmayan türlerin ortaya çıkması nedeniyle bu balık yerel sulardan kayboluyordu.

Şu anda Michoacán Üniversitesi'nde 47 yaşında bir araştırmacı olan Domínguez, turuncu kuyruğu nedeniyle "gallito" veya "küçük horoz" olarak adlandırılan balığı o zamanlar yalnızca yaşlıların hatırladığını söylüyor.

1998'de İngiltere'deki Chester Hayvanat Bahçesi ve diğer Avrupa kurumlarından çevreciler, Meksika balıklarını korumak için bir laboratuvar kurmaya yardım etmek için geldiler. Domínguez, koleksiyoncuların akvaryumlarından birkaç çift tekila splitfin balığı getirdiklerini söyledi.

Balıklar akvaryumlarda üremeye başladı ve birkaç yıl içinde Domínguez ve meslektaşları, onları Teuchitlán nehrine yeniden koymak istedi fakat bu zorlu bir görevdi. "Bize bunun imkânsız olduğunu, onları nehre koyduğumuzda öleceklerini söylediler."

Bu yüzden seçenekler aradılar. Yarı esaret aşaması için yapay bir gölet inşa ettiler ve 2012'de oraya 40 çift koydular. İki yıl sonra, yaklaşık 10.000 balık vardı. Sonuç, yalnızca Chester Hayvanat Bahçesi'nden değil, aynı zamanda Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden bir düzine kuruluştan, deneyi nehre taşımak için fon garantisi sağladı.

Orada parazitleri, sudaki mikroorganizmaları, yırtıcılarla etkileşimi, diğer balıklarla rekabeti incelediler ve ardından balıkları yüzen kafeslere soktular.

Amaç kırılgan dengeyi yeniden kurmaktı. Bu kısım için, anahtar, bilim insanları değil de yerel sakinlerdi.

Domínguez, "Çevre eğitimi programına başladığımda, bize kulaklarını tıkayacaklarını düşünmüştüm... ve ilk başta bu oldu" dedi.

Ancak araştırmacılar, sabırla ve yıllarca süren bir çabayla "zoogoneticus tequila"nın ekolojik ve sağlık değeri hakkında yetkilileri ikna etmekte başarılı oldular. Bu balıklar, dang humması yayan sivrisinekleri kontrol etmeye yardımcı oluyor.

Bazı yerel sakinler bu küçük balık için bir takma ad buldu: "Zoogy." Karikatürler yaptılar ve çoğunlukla çocuklardan oluşan bir grup olan "Nehir Muhafızları"nı kurdular. Çöp topladılar, nehri temizlediler ve istilacı bitkileri kontrol altına aldılar.

Domínguez, karşılaştırılacak daha önce veri olmadığı için su kalitesinin daha iyi olup olmadığını söylemenin zor olduğunu, ancak tüm ekosistemin iyileştiğini söyledi. Nehir daha temiz, yerli olmayan türler daha az ve bazı bölgelerde sığırların su içmesine artık izin verilmiyor.

Balıklar yüzen kafeslerinin içinde hızla çoğaldı. Sonra izlenip serbest bırakılabilmeleri için işaretlendiler. 2017 yılının sonlarıydı ve altı ay içinde nüfus %55 arttı. Geçen ay balıklar nehrin başka bir kısmına yayılmıştı.

Vahşi doğada nesli tükenmiş türlerin doğaya yeniden kazandırılması karmaşık ve zaman alıcıdır. Przewalski'nin atı ve Arap oriksi başarılı örnekler arasındadır. Chester Hayvanat Bahçesi 29 Aralık'ta tekila splitfin'in bu küçük gruba katıldığını söyledi.

Hayvanat bahçesi yaptığı açıklamada, "Proje, başarılı küresel yeniden doğaya kazandırma için Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) vaka çalışması olarak gösterildi. Son çalışmalar balıkların geliştiğini ve nehirde ürediğini doğruladı.

Hayvanat bahçesinin alt omurgalılar ve omurgasızlar küratörü Gerardo García, "Bu, türlerin korunması savaşında önemli bir an" dedi.

IUCN'nin tehdit altındaki türlerin kırmızı listesi, tekila splitfin'i nesli tükenmekte olan olarak listeliyor. Meksika'nın tatlı su ekosistemleri, kirlilik, su kaynaklarının aşırı kullanımı ve diğer faktörlerin baskısı altındadır. IUCN ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ABQ BioPark liderliğindeki 2020 raporuna göre, ülkede bulunan 536 tatlı su balığı türünün üçte birinden fazlasının nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya.

Şimdi, Domínguez ve ekibi, vahşi doğada soyu tükenmiş olarak kabul edilen başka bir balık üzerinde çalışmaya başlıyor: "Skiffia francesae". Golden Skiffia bir gün Teuchitlán nehrindeki "Zoogy"ye katılabilir.