Mars, 50 Yıllık Robotik Keşiften Kaynaklanan 7119 Kilogram İnsan Çöpüyle Dolu

İnsanlar 50 yılı aşkın bir süredir Mars'ın yüzeyini keşfediyorlar. Birleşmiş Milletler Dış Uzay İşleri Ofisi'ne göre, ülkeler 14 ayrı görevle Mars'a 18 insan yapımı nesne gönderdi. Bu görevlerin çoğu hala devam ediyor, ancak onlarca yıllık Mars keşifleri boyunca insanlık, gezegenin yüzeyinde birçok enkaz parçası bıraktı.

Mars ve Ay keşif araçlarını izlemenin yollarını araştıran doktora sonrası araştırma görevlisiyim. Ağustos 2022'nin ortalarında NASA, Mars aracı Perseverance'ın iniş sırasında fırlatılan bir çöp parçası gördüğünü doğruladı, bu sefer dolaşık bir ağ karmaşası. Ve bu, bilim insanlarının Mars'ta ilk kez çöp bulmaları değil. Çünkü orada çok fazla var.

Mars'a inen tüm uzay araçları, Mars yüzeyine giderken bu koruyucu kabuk gibi ekipman fırlatır. NASA/JPL-Caltech

 

Enkaz nereden geliyor?

Mars'taki enkaz üç ana kaynaktan gelir: atılan donanım, etkin olmayan uzay aracı ve düşen uzay aracı.

Mars yüzeyine yapılacak her görev, uzay aracını koruyan bir modül gerektirir. Bu modül, geminin gezegenin atmosferinden geçişi için bir ısı kalkanı ve yumuşak bir şekilde inebilmesi için bir paraşüt ve iniş donanımı içerir.

Araç, alçalırken modülün parçalarını atar ve bu parçalar gezegenin yüzeyinde farklı yerlere inebilir - bir yerde alt ısı kalkanı ve başka bir yerde paraşüt olabilir. Bu enkaz yere düştüğünde, 2021'deki Perseverance inişi sırasında olduğu gibi daha küçük parçalara ayrılabilir. Bu küçük parçalar daha sonra Mars rüzgarları nedeniyle savrulabilir.

Perseverance bu ağ parçasına 12 Temmuz 2022'de, Mars'a inişinden bir yıldan fazla bir süre sonra rastladı. NASA/JPL-Caltech

 

Son zamanlarda bulunan ağ malzemesi gibi, yıllar içinde çok sayıda küçük, rüzgarla savrulmuş çöp bulundu. Yılın başlarında, 13 Haziran 2022'de, Perseverance, keşif aracının indiği yerden 2 km uzakta bazı kayaların arasına sıkışmış büyük, parlak bir termal battaniye gördü. 2012'de Curiosity ve 2005'te Opportunity de iniş araçlarının enkazına rastladı.

Avrupa Uzay Ajansı'nın Schiaparelli iniş aracı 2016'da Mars'ın yüzeyine düştü, NASA'nın Mars Reconnaissance Orbiter aracı tarafından yakalanan kaza alanının fotoğrafları. NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

 

Ölü ve düşen uzay aracı

Mars yüzeyindeki dokuz aktif olmayan uzay aracı, bir sonraki enkaz türünü oluşturuyor. Bu araçlar, Mars 3 iniş aracı, Mars 6 iniş aracı, Viking 1 iniş aracı, Viking 2 iniş aracı, Sojourner keşif aracı, daha önce kayıp olan Beagle 2 iniş aracı, Phoenix iniş aracı, Spirit keşif aracı ve en son ölen uzay aracı, Opportunity keşif aracı. Çoğunlukla sağlam, bunlar çöpten ziyade tarihi kalıntılar olarak kabul edilebilir.

Aşınma ve yıpranma, Mars yüzeyindeki her şeyi olumsuz etkiler. Curiosity'nin alüminyum jantlarının bazı parçaları kırılmış ve muhtemelen aracın rotası boyunca dağılmış durumda. Çöpün bir kısmı amaca yöneliktir, Perseverance, Temmuz 2021'de yüzeye bir matkap ucu düşürerek numune toplamaya devam edebilmesi için yeni, bozulmamış bir matkap ucuyla değiştirmesine olanak sağladı.

Curiosity gezgininin tekerlekleri yıllar içinde hasar almış ve geride küçük alüminyum parçaları bırakmıştır. NASA/JPL-Caltech

 

Düşen uzay aracı ve parçaları, bir başka önemli çöp kaynağıdır. En az iki uzay aracı düştü ve diğer dördü inişten önce veya hemen sonra teması kaybetti. Gezegenin yüzeyine güvenli bir şekilde inmek, herhangi bir Mars iniş görevinin en zor kısmıdır - ve her zaman iyi sonlanmaz.

Şimdiye kadar Mars'a gönderilen tüm uzay araçlarının kütlesini topladığınızda, yaklaşık 9979 kilogram elde edersiniz. Şu anda faaliyette olan aracın yüzeydeki ağırlığını - 2.860 kilogram - çıkarın ve Mars'ta 7.119 kilogram insan enkazı ile kalırsınız.

 

Çöp neden önemlidir?

Bugün, bilim insanlarının Mars'taki çöplerle ilgili temel endişesi, mevcut ve gelecekteki görevler için oluşturduğu risktir. Perseverance ekipleri buldukları tüm enkazı belgeliyor ve herhangi birinin aracın topladığı örnekleri kirletip kirletmediğini kontrol ediyor. NASA mühendisleri ayrıca Perseverance'ın inişten kaynaklanan enkazlara dolaşıp dolaşmayacağını da düşündüler, ancak riskin düşük olduğu sonucuna vardılar.

Mars'taki enkazın önemli olmasının asıl sebebi, tarihteki yeridir. Uzay aracı ve parçaları, insan gezegen araştırması için ilk kilometre taşlarıdır.

Çağrı Kılıç, Robotik Doktora Sonrası Araştırma Görevlisi, Batı Virjinya Üniversitesi

Bu makale The Conversation'da yayınlanmıştır.