Kendini Dışlanmış Hissedenler Sahte Haberlere İnanmaya Daha Yatkın

Araştırmacılar; topluma uyum sağlayamayan kişilerin doğruluğu kesin olmayan, şüpheli ve karmaşık söylentilerde anlam arayışında olma ihtimallerinin daha fazla oluğunu keşfettiler. Bu bulgular, şimdilerde internet dünyasını istila eden ‘sahte haber’ fenomenini açıklamakta yardımcı olabilir.

Princeton Üniversitesi’nde araştırmalar yapan ekibe göre, komplocu düşünce, aileyi ve arkadaşları uzaklaştıran ve sosyal dışlanmışlığı derinleştiren tehlikeli bir döngüyü tetikleyebilir.

Psikolog Alin Coman bu durumu, "Dışlananlar ilk  niçin dışlandıklarını merak etmeye başlarlar, bu da hayatlarında anlam aramalarına neden olur."  şeklinde açıklıyor ^[1].

"Bu durum daha sonra bu kişileri belli komplo inançlarını doğru bulmaya yönlendirir. Dahil edildiyseniz, aynı tepki tetiklenmek zorunda değildir.”   

Çalışma iki aşamaya ayrıldı. İlk olarak, araştırmacılar 119 gönüllüyü internet ortamında çalışmaya dahil ettiler ve izole edilmiş olma hislerini değerlendirdiler.

Katılımcılardan duyguları ve amaçlarıyla ilgili bir anketi doldurmaları, bir arkadaşlarını anlatan bir hikâye yazmaları ve hislerini 14 farklı kategoride (dışlanmışlık dahil) derecelendirmeleri istendi.

Bir sonraki aşamada, katılımcılara popüler üç komplo teorisini ne kadar doğru buldukları soruldu. Bu teoriler, ilaç şirketlerinin finansal nedenlerle ilaçlara kısıtlama getirmeleri, hükumetlerin kitleleri etkilemek için subliminal mesajları kullanmaları ve Bermuda Üçgeni’ndeki doğaüstü olay alametleriydi.

Verilen cevaplar gösterdi ki, dışlanmış hissedenler komplo teorileriyle hemfikir olma ihtimalleri daha yüksek olan kişilerdi.

Daha sonra, 120 kişilik bir üniversite öğrencisi grubundan bir göreve uygunluklarını ölçmek amacıyla birkaç paragrafta kendilerinden bahsetmeleri istendi. Bazıları “seçilmiş” bir gruba dahil edildi, bazılarıysa “seçilmemiş” gruba eklendi.

Gerçekte ise yazdıkları hiçbir şekilde değerlendirilmedi. Araştırmacıların yapmak istediği tek şey gönüllülerde kabul edilme ve dışlanma hissi oluşturmaktı.

Sonrasında öğrencilerden üç hikâyenin inandırıcılığını derecelendirmeleri istendi. Bu kez, komplo içeren hikâyelerdense batıl olanları tercih edildi. Yine, “seçilmemiş” gruba dahil edilerek dışlanmış hissedenler daha çok inananlardı.

Çalışmaya katılan toplam 239 katılımcının verdiği cevaplar temel alındığında, araştırmacılar dışlanmışlık hissiyle gelen anlam arayışının masal ve komplo teorilerine olan inancı güçlendirdiğini ve bu kavrayışın yanlış bilgilendirmelerle mücadele etmede yardımcı olacağını düşünüyor.

Coman, “Bu döngüyü bozmaya çalışmak komplo teorilerini toplumsal düzeyde önlemek isteyen biri için en iyi bahis olabilir” diyor ^[2].

“Aksi halde topluluklar hatalı ve komplocu inançları yaymaya daha yatkın hale gelebilir.”

İncelenen küçük katılımcı grubu göz önüne alındığında bulguların teyit edilebilirliğini göstermek adına yeni araştırmalara ihtiyaç duyulacak.

Fakat şimdilik, araştırmacıların vardığı sonuçlar kötü görünmüyor: Sahte haberlerin yayılmasını önlemenin bir yolu olabileceği için, topluluk ve bireylerin dahil edilmişlik hislerini korumaya olan ve toplumsal kararlarda büyük resmi görmeye duyulan ihtiyacı vurgulamak.

Coman, "Yasalar, yönetmelikler, politikalar ve programlar geliştirirken, politika yapıcılar koydukları yasalar sonucu insanların kendilerini dışlanmış hissedip hissetmediği konusunda endişelenmelidir" diyor ^[3].

“Aksi halde yanlış ve batıl inançları yaymaya daha yatkın toplumlar yaratabiliriz.”

Bu çalışma Experimental Social Psychology dergisinde yayınlanmıştır.

Kaynaklar
[1] Study Shows People Are More Likely to Believe Fake News When They Feel Excluded, David Nield - 2017.
http://www.sciencealert.com/study-shows-how-fake-news-can-spread-when-people-feel-excluded

[2] Social exclusion leads to conspiratorial thinking, study finds, B. Rose Kelly - 2017
http://www.princeton.edu/main/news/archive/S48/73/61S91/