Dünya aniden dönmeyi bıraksaydı ne olurdu?

Kısa cevap: Felaket, kıyamet, kaos, son…

Açıklama:

Makro ölçekteki fiziksel olayların etkilerini tutarlı olarak yorumlayabilmek için temsili modellemeler ya da kullanışlı düşünce deneyleri tasarlamak bizlere oldukça yardımcı olabilir. Böyle makro ölçekli bir hadisenin etkilerini de direkt olarak zihnimize canlandırmaya çalışmak biraz karmaşık olabileceği için daha basit bazı hareket yasalarını içeren temsili örneklerle kısmen de olsa olayları tahmin etmeye çalışabiliriz.

Dünya, batıdan doğuya doğru kendi ekseni etrafında saatte 1670 km hızla döner ki bu saniyede 465 m hızla döndüğü anlamına gelir; sesin havadaki hızının ise yaklaşık olarak saniyede 343 metre olduğunu düşündüğümüzde Dünya’nın dönme hızı sesten daha hızlıdır diyebiliriz (ışık hızı: saniyede 300.000 km’dir). Eğer bu dönme hareketi aniden duracak olsaydı, Dünya üzerinde bulunan tüm nesneler de onunla aynı hızda hareket ettiği için hareket yönünde büyük bir hızla fırlayıp giderdi. Yani canlılar, denizler, gazlar, arabalar, evler, her şey…

Şimdi bu hadiseyi, ihtiyacımız olan hareket yasalarını içeren temsili bir düşünce deneyi ile hayal etmeye çalışalım. Öncelikle Dünya’nın dönme hareketini canlandırabilmemiz için onunkine benzer bir şekilde hareket edebilecek temsili bir araç düşünelim ve Dünya üzerinde bulunan cisimleri temsil etmesi için de bu aracın hareketine bağlı olarak hareket eden başka cisimler olarak düşünelim.

Mesela, neredeyse her lunaparkta bulunan dönen salıncakları kuşkusuz hepimiz biliyoruzdur. Bu salıncakların dönme hareketini dünyanın dönme hareketi gibi düşünürsek salıncaklar ve salıncaklarda oturanlar, Dünya’nın üzerinde onunla birlikte hareket eden diğer cisimler olarak düşünülebilir. İnsanların ve diğer tüm nesnelerin kütle çekimi ile Dünya’ya bağlı olması gibi salıncaklar da uzun zincirler ile dönme eylemini sağlayan mekanizmaya bağlıdır. Şimdi salıncakların dönmesini sağlayan mekanizmanın bir anda bozulduğunu ve makinenin aniden durduğunu düşünelim. Peki, salıncaklar dönmeyi bırakır mı? Tabi ki hayır… Makine çalışmayı durdurmuş olsa bile salıncaklar dönmeye devam eder ve bu yüzden birbirlerine dolabilirler.

Diğer örneğimiz de şöyle olsun: Üzerinde çay bardakları bulunan bir çay tepsisini optimum bir hızla 360 derece çevirmeye devam edersek oluşturduğumuz merkez kaç kuvvetinden dolayı bardaklar tepsinin yüzeyine itilir ve düşmezler. Burada tepsinin hareketi Dünya’nın hareketini temsil ederken bardaklar da Dünya üzerinde bulunan bizi ve diğer maddeleri temsil edebilir. Şimdi tepsiyi çevirmeyi bir anda durdurun; tahmin ettiğiniz gibi bardaklar tepsiyi çevirdiğiniz yönde fırlayıp gider.

Bu şekilde verebileceğimiz örnekler arasında Dünya’nın geometrik şekli gibi küresel bir cismin kullanışlı olmayışının sebebi ise ona yer çekimi ile bağlı oluşumuzu temsil edebilecek bir model oluşturabilmenin zorluğudur. Çünkü Dünya gezegenine benzer olması için küresel bir obje kullanmak istersek, bu durumda bu obje üzerine yerleştireceğimiz tüm cisimleri yapıştırma benzeri bir eylem ile yüzeye tutturmamız gerekir. Bu sebeple Dünya’nın şeklini değil de işimize yarayabilecek bazı hareket prensiplerini temel alan örneklemeler düşünmek daha kullanışlı olacaktır.

Özetleyecek olursak; bir cisim vasıtasıyla (üzerinde, içinde, tutunarak vs.) ve onun hareketine bağlı olarak hareket ediyorsanız, bu cisim aniden durursa -eğer ona kuvveli şekilde bağlı değilseniz- onunla birlikte siz de durmazsınız ve harekete devam edersiniz. Aslında trafik araçlarında bulunan emniyet kemerlerinin kullanım amacı da büyük ölçüde bu durumu engellemeye yöneliktir. Siz aracınızda seyir halindeyken bir çarpışma gerçekleşir ve bu çarpışmanın etkisiyle ani bir şekilde aracınızın hızı kesilirse bedeninizi bulunduğunuz araca sabitlemek için kullanılırlar.

İşte, Dünya dönmeyi bir anda bırakırsa ve emniyet kemerinin yaptığı gibi bizi zemine kuvvetli bir şekilde bağlayabilecek büyük bir güç de yoksa batıdan doğuya doğru diğer her şey ile birlikte çok büyük hızlarda sürüklenip gideriz. Ancak zemine ne kadar güçlü bağlı kalırsak kalalım, tüm gezegeni etkileyecek olan böyle devasa bir felaketin etkisinden kaçınmak maalesef imkansız olacaktır.