Güzel sorudur. Aslında uzaydaki bütün cisimler eğer mutlak sıfırda değillerse ışıma yaparak enerji kaybederler buna black body radiation denilir. Şimdi senin soruna gelicek olursak, karadelik ve quasarlar aşağı yukarı aynı yapılardır her ikiside karadeliktir. Ve iki tip ışıma yaparlar birincisi etraflarında topladıkları gaz bulutları veya yutmakta oldukları yıldızlar veya herhangi başka bir gökcismi dönmekte olan karadeliklerin (hepsi dönmez bu arada karadeliklerin) etrafında bir disk oluşturur bu disk karadeliğin etrafında dönerek yavaşça olay ufkuna doğru çekilir (zannedilenin aksine bu olay çok uzun zaman alır dönmekte olan materyal enerji kaybettiçe olay ufkuna dahada yakınlaşır) materyal olay ufkuna ne kadar yakınsa o kadar hızlı döner ve sürtünme ile dönme enerjisini ısıya dönüştürür olay ufkunun yakınlarında ışık hızına yakın hızlarda dönmekte olan materyal sürtünmeden kaybettiği enerjiyi x ışınımı olarak uzaya saçar ve bir çok farklı dalga boyunda. İkinci tip ışımada Hawking radiation diye geçer (dipnot Hawking radiationı tam arıntıları ve netliği ile bilmiyorum ama yine bildiğimce anlatmaya çalışıcam yanlış olduğunu düşünen veya gören biri olursa çekinmesin düzeltsin) vacuum fluctiation dediğimiz hadise çok kısa bir zaman zarfı içersinde boşlukta madde ve antimaddenin oluşup sonra tekrar bir araya gelip yok olmasıdır. Ancak bu olay karadeliğin olay ufkuna çok yakın bir noktada cereyan edince oluşan parçacık ve antiparçacıktan birisi karadeliğin içerisine düşer. Enerjinin korunması gerektiği için bu olayların sonunda içeri düşen parçacık antidir yani negatif enerjili olan ve karadeliğin kütle kaybetmesine sebep olur ama aynı zamanda da dışarıda kalan pozitif eşi ışıma yapmaktadır ve uzayın total enerjisinde bir değişim olmamıştır. Teorinin en güzel yanı dışarıdan gözlemlendiğinde(deneysel olarak kanıtlanıp kanıtlanmadığı konusunda emin değillim) sanki karadelik ışıma yaparak enerji kaybediyormuş gibi görünür ama aslında olan bu değildir çok ilginç :) Gelelim nötron yıldızlara bunlar ölmeden önceki hayatlarında devasa yıldızlardır ömürlerinin sonuna geldiklerinde ve yakıtlarını bitirdiklerinde artık hidrostatik basınç onları dengeleyemez bütün materyal merkeze doğru çöküşe geçer bu yıldızlar o kadar büyük kütleye sahiptirler ki içeri doğru çökmeye başladıklarında atomlar sıkıştıkça sıkışır ve merkeze yakın olanların (bundan da emin değilim) elektronları çekirdeğin içersine düşerek protonlarla bir araya gelir ve nötrona dönüşürler. bu arada yıldızın yarıçapı o kadar küçülmüştür ki kendi etrafında inanılmaz hızlarda dönmeye başlar(açısal momentum) yalnız aynı zamanda gerçekleşen bir başka hadisede yıldızın yoğunluğu arttıkça yani yarıçapı kısaldıkça manyetik kutuplardaki manyetik alan inanılmaz seviyelere gelir ( gauss yasası eğer manyetik alanı oluşturan materyal daha dar bir gauss yüzeyi içersine sığdırılırsa yüzeydeki manyetik alanda artıcaktır. bu durumda gauss yüzeyi yıldızın dış yüzeyidir) ve manyetik kutuplar dönme ekseni ile aynı eksende değil ise manyetik kutuplarda inanılmaz hızlarda dönmeye başlar zannedersem dönmekte olan manyetik alan yüzeydeki elektron ve protonları indükte ediyor bu noktada titreşimlerinden dolayımı yoksa indüksüyon sonucunda oluşan bi elektrik alanmı ışımayı sağlıyo tam net değilim ama manyetik alanın dönmesi sonucu oluştuğunu biliyorum. Umarım sorularını cevaplayabilmişimdir. dipnot quasarlar galaksilerin merkazlerinde yer alan devasa karadeliklerdir ve sistemin tamamına quasar denir evrenin ilk aşamalarında çok büyük miktarlarda maddeyi kendi etraflarında döndürdüklerinden dolayı inanılmaz parlaktırlar ve çok ışıma yaparlar.

Çok teşekkür ederim soruma zaman ayırdığınız için.Güzel ve açıklayıcı bir cevap verdiniz.Aklıma soru takılırsa bu konu hakkında size sormaya devam edeceğim

Foton kendi başına görüle bilen bir şey mi ? mesela bir kutu düşünün içinde hiç bir şey yok atom elektron bozon fermiyon......Sadece foton var.İçeride gene ışık olur mu ? yoksa foton sadece başka parçacıklar ile çarpıştığında mı ışıma oluşturuyor ? görme işlemi foton ile gerçekleşiyor.Şu durumda kara delikte hiç bir şey olmadığı için mi ışıldama olmuyor ? eskiden foton içine girip geri çıkamadığı için deniliyordu fakat artık kara deliklerin çevresine radyasyon yaydığı keşfedildi.Şu durumda içerden dışarı bir çıkış gerçekleşiyorsa foton her ihtimalde göze geri ulaşıyor olmalı ?

Foton kendi başına görüle bilen bir şey mi ? mesela bir kutu düşünün içinde hiç bir şey yok atom elektron bozon fermiyon......Sadece foton var.İçeride gene ışık olur mu ? yoksa foton sadece başka parçacıklar ile çarpıştığında mı ışıma oluşturuyor ? görme işlemi foton ile gerçekleşiyor.Şu durumda kara delikte hiç bir şey olmadığı için mi ışıldama olmuyor ? eskiden foton içine girip geri çıkamadığı için deniliyordu fakat artık kara deliklerin çevresine radyasyon yaydığı keşfedildi.Şu durumda içerden dışarı bir çıkış gerçekleşiyorsa foton her ihtimalde göze geri ulaşıyor olmalı ?

#Özgür Özen Benim bildiğim kara delikler ışıma yapamaz çünkü ışıma da bir elektromanyetik dalga yaymadır ve elektromanyetik dalgalar da kara deliklerin içinden çıkamaz.

Ve ben de bu soruyu sordum kara deliklerin için kaçması mümkün değil.Benim burada sorma amacım kuasarların neden yaydığı?Kuasarlar sanırım kardelikler kadar yüksek çekim kuvvetine sahip değil.

Hayır karadeliklerin içersinden ışıma gelmez olay ayrımıda burada oluyor zaten olay ufku diye tabir ettiğimiz yani yerçekiminin belli bir değeri aştığı sınırı geçtikten sonra geri dönüş yoktur bunun için ışıma yapmazlar karadeliğin yaptığı ışıma herzaman dolaylıdır kendisi yapmaz bi önceki cevabımda anlattığım gibi ya Hawking radiation ile yapılır yada karadeliğin etrafında toplanan madde karadeliğin etrafında dönerken yüksek hızlara ulaşıp sürtünme sonucu ortaya çıkan enerjiyi salarken ışıma olur direk olarak hiçbir şekilde ulay ufkunun içersinden ışıma gerçekleşmez zaten ola ufku diye tabir ettiğimiz kısmı geçtikten sonra karadeliğin içersine düşmüş olursunuz. fotonun gözlemlenip gözlemlenmediğini bilmiyorum yanlış bir şey söylemek istemem ama görme olayı fotonun taşıdığı enerjiyi retinaya iletmesi sonucunda olur buda molekkülerdeki elektronları uyarır ve elektrik sinyali olarak beyne gider fotonu direk olarak gözlemlemeyiz

karadelikler hawking ışıması yapar.