“Hayalet Görme” Yanılgısına Kapılmanın Bilimsel Açıklaması

“Hayalet” kelimesi, ölü hayvan ya da ölü insanların ruhlarının fiziksel dünyayı etkilediği düşüncesinde kendini anlamlandırır ve bir hissin varlığından, nesnelerin hareket ettirilmesine kadar pek çok şeyi içerebilir.

Fakat bilim ve nedenlerle dolu bir dünyada, bu paranormal etkilerin varlığına dair inançlar, genellikle çok basit açıklamalarla bir anda alaşağı edilebilir. Peki insanlar neden “hayalet gördüm” gibi bir sanrıya kapılırlar. İşte paranormal sanrılara dair oldukça basit üç temel psikolojik açıklama.

1. Psikolojik Telkin

Paranormal durumları açıklama çabaları genellikle psikolojik faktörlerden –örneğin; telkin gibi– yararlanır, bu yüzden bir yere dair hayaletli olduğu telkinine maruz kalmışsanız orada paranormal olduğunu düşüneceğiniz şeylerin olması çok muhtemeldir.

Yapılan bir araştırmada¹, katılımcılardan bir tiyatro salonunun beş temel bölümünü ziyaret etmeden önce katılımcıların hislerini ve algılarını ölçen bir ölçeği doldurmaları istendi. Tur başlamadan önce, katılımcılardan bir gruba gidecekleri bölgenin hayaletli olduğu, diğer gruba ise bölgenin restorasyon altında olduğu telkinlerinde bulunuldu. Beklenildiği gibi, bölgenin hayaletli olduğu telkini yapılan gruptaki katılımcıların paranormal olaylara benzer yoğun deneyimler yaşadıkları görüldü.

Öte yandan, ruh çağırma seansları ve psişik okumalar üzerine yapılan araştırmalarda da ortaya konulduğu üzere², sözlü telkinlerin, aynı zamanda da –özellikle de telkin, mevcut paranormal inanışla tutarlı bir biçimde olduğunda– paranormal algıları arttırdığı görüldü.

Fakat gerçek-dünya kurgularındaki araştırmalar tutarsız sonuçlar ortaya koyuyor. Öte yandan, telkinin etkisinin kişinin inançlarına dayalı biçimde değişkenlik gösterdiğini de söyleyelim. Yani, paranormal inanışlara sahip kişilerin kendi düşüncelerini destekleyici telkinlerden etkilenmeleri daha muhtemelken, skeptik bireylerin, paranormal şeylerin var olmadığına dair düşünceleri bu telkinlerden daha az etkilenmelerine sebep oluyor.

2. Elektromanyetik alanlar ve tuhaf sesler

Bir diğer bilimsel açıklama ise; elektromanyetik alanlar ve ses ötesi gibi çevresel faktörlerin paranormal sanrılar yaşama eğilimini etkilediği yönünde. Kanadalı sinirbilimci Michael Persinger; beynin temporal loblarına çeşitli elektromanyetik alanlaruygulanmasının paranormal sanrıları, örneğin; görünmez bir varlığın olduğu, tanrının hissedilmesi ya da dokunulma hissi gibi sanrıları ortaya çıkarabildiğini gösteriyor³. Ve hayalet görüldüğü sanrısının yaşandığı bölgelerin büyük çoğunluğu da genellikle düzensiz manyetik alanlara sahiptir.

Benzer biçimde, ses ötesinin –insanın duyacağı ses aralığının altında kalan frekanslar– de bu tarz fenomenlere dair açıklamalar getirebilir. Yapılan birkaç çalışma da, ses ötesi ve tuhaf hisler deneyimleme arasında bağlantılar olduğunu ortaya koyuyor⁴.

Bir örnekte, bir müzik eserine ses ötesi frekanslar eklendi ve dinleyicilerden müziğe dair tepkilerini tanımlamaları istendi. Elde edilen gözlemler sonucunda, ses ötesi frekansların eklendiği dinlemelerde, tüylerin diken diken olduğu, gergin, tedirgin ve korkulu hissedildiği ya da hüzünlü duygular deneyimlendiği gibi daha olağandışı deneyimler yaşandığı görüldü.

3. Toksik Halüsinasyonlar

“Doğaüstü” algılar aynı zamanda karbonmonoksit, formaldehit ve pestisit gibi toksik maddelerden de kaynaklanabilir⁵. Öte yandan, toksik küflerden kaynaklanan mantar halüsinasyonlarının da paranormal algılara sebep olabildiği ortaya konuluyor.

Clarkson University’den Shane Rogers ve ekibi, paranormal deneyimler ve mantar sporlarının halüsinojenik etkileri arasındaki benzerlikleri gözlemledi⁶. Bu durum, genellikle uygunsuz havalandırmaların olduğu ya da hava kalitesinin zayıf olduğu eski binalarda neden “hayalet görme” sanrılarının ortaya çıktığını açıklayabilir.

Bu düşünce yeni değil ve araştırmacılar aynı etkinin eski kitaplarda da ortaya çıkabileceğini ortaya koymuşlardı⁶. Söz konusu araştırmada, salt toksik küflere maruz kalmanın, paranormal deneyimler yaşama sırasındakilere benzer algılar oluşturan önemli mental ya da nörolojik semptomları harekete geçirebileceği ortaya kondu.

Kaynak
“Hayalet Görme” Yanılgısına Kapılmanın Bilimsel Açıklaması
http://bilimfili.com/hayalet-gorme-yanilgisina-kapilmanin-bilimsel-aciklamasi/

İleri Okuma
1 Perceptual and Motor Skills. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9229473
2 The Psychologist. https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-24/edition-10/new-voices-power-suggestion 
3 http://www.innerworlds.50megs.com/God_Helmet/god_helmet.htm
4 http://www.strangerdimensions.com/2013/06/21/infrasound-the-fear-frequency/
5 Clarkson University. Clarkson University Undergrads Research Link Between Hauntings & Indoor Air Quality. http://www.clarkson.edu/news/2015/news-release_2015-03-31-1.html
6 http://articles.chicagotribune.com/1996-09-21/news/9609210090_1_fungus-books-hallucinogenic