Foucault Sarkacı: Dünya Dönüyor mu?

 

Jean Bernard Léon Foucault, Fransız fizikçi. Kendi icadı olan Foucault sarkacı ve jiroskop araçlarıyla tanınır. Ayrıca ışık hızının ilk hassas ölçümlerinden birini gerçekleştirmiş ve Foucault akımları denen elektromanyetik fenomeni keşfetmiştir. Ay yüzeyindeki Foucault krateri, ismini bu fizikçiden alır.

Foucault Sarkacı (Foucault Pendulum), Fransız fizikçi Léon Foucault tarafından 1851 yılında icat edilen ve Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünü göstermek amacıyla tasarlanmış bir deneydir. Foucault Sarkacı, Dünya'nın dönüşünün fiziksel bir kanıtı olarak kabul edilir ve bilim müzelerinde, gözlem salonlarında ve bazı büyük halka açık alanlarda sergilenir.

Foucault Sarkacı, uzun bir tel veya çubuk üzerine asılmış ağırlık (sarkaç topu) içerir. Sarkaç topu serbest bırakıldığında, Dünya'nın dönme etkisi nedeniyle sarkaç topu belirli bir süre boyunca bir ileri bir geri hareket eder. Ancak, sarkaç topunun hareketi her bir sarkaç devresi sırasında biraz sapar ve bu sapma, Dünya'nın dönüşünün bir sonucu olarak ortaya çıkar.

Foucault Sarkacı'nın önemli özellikleri şunlardır:

Eksen Değişikliği: Foucault Sarkacı, Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönüşü nedeniyle sarkaç topunun hareket yönünün zaman içinde değiştiğini gösterir. Bu değişim, Dünya'nın herhangi bir yüzeyindeki gözlemciler için farklı bir açıda gerçekleşir ve Dünya'nın dönüşünün bir sonucu olarak kabul edilir.

Kuzey ve Güney Kutuplarına Yaklaşma: Foucault Sarkacı, Ekvator çevresinde sabit bir hızla dönmez. Dünya'nın kutuplarına yaklaştıkça, sarkaç topu daha hızlı dönmeye başlar ve Dünya'nın dönüşüne daha belirgin bir tepki verir.

Etkileyen Diğer Faktörler: Foucault Sarkacı'nın hareketi, Dünya'nın dönüşüne ek olarak yerçekimi ve yerel coğrafi faktörler tarafından da etkilenebilir. Bu nedenle, sarkaç deneyinin hassas sonuçlar elde etmek için belirli koşullarda yapılması gerekir.

Foucault Sarkacı, Léon Foucault'nun Dünya'nın dönüşünü göstermek için geliştirdiği önemli bir deneydir ve fiziksel bir olgu olan Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünü kanıtlamada kullanılan etkili bir araçtır. Bu deney, hem bilimsel hem de eğitimsel amaçlar için yaygın olarak kullanılmaktadır.

FOUCAULT SARKACI’NIN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Sarkaç Denge Pozisyonu: Foucault Sarkacı, özel bir taşıyıcı (destek) mekanizması tarafından tavana veya herhangi bir yüksek bir noktaya sabitlenmiş uzun bir tel veya çubuktan oluşur. Tel veya çubuk, serbestçe asılmış bir ağırlık (sarkaç topu) ile sonlanır.

Serbest Bırakma: Sarkaç topu, başlangıçta sabit bir konumda dururken serbest bırakılır. Sarkaç topu, sabit konumdan sarkaç çubuğunun altına doğru hareket eder.

Dönüş Hareketi: Foucault Sarkacı, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünün bir sonucu olarak sarkaç topunun hareket etmeye devam etmesini sağlar. Sarkaç topu her ileri hareket ettiğinde, Dünya'nın altındaki nokta hareket ettiği yönde biraz geriye kayar. Bu nedenle, sarkaç topu her sarkaç hareketi sırasında biraz daha doğu istikametine kayar.

Eğilme Zamanı: Foucault Sarkacı'nın dönüşü, Dünya'nın yüzeyindeki enleme bağlı olarak değişir. Ekvatora yakın bir konumda olan bir sarkaç daha yavaş dönerken, kutuplara yakın bir konumda olan bir sarkaç daha hızlı döner. Bu nedenle, Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönüşünün bir sonucu olarak sarkaç topu her sarkaç hareketi sırasında Dünya'nın yüzeyindeki rotasını değiştirir.

Foucault Sarkacı'nın çalışma prensibi, Dünya'nın dönüşünün sarkaç hareketi üzerindeki etkilerini gözlemlemek için kullanılır. Gözlemciler, sarkaç topunun hareketini takip ederek Dünya'nın dönme hızını ve yerel coğrafi enlemine bağlı olarak sarkaç hareketinin nasıl değiştiğini gözlemleyebilirler. Bu, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünün fiziksel bir göstergesidir ve Léon Foucault'nun bu deneyi geliştirmesini sağlayan önemli bir keşiftir.