2018 yılına damga vuran 20 bilimsel gelişme

Yapay zeka, robotik, uzay bilimleri, internet, büyük veri ve daha pek çok alanda çığır açan, ilham veren, yer yer de korkutan haber ve çalışmalara şahit olduk.

Bilim insanları, bir yandan mevcut yaşamımızı kolaylaştıracak yeniliklere imza atarken bir yandan da yeni yaşam alanları kurabileceğimiz gezegenler için çalışmalarını sürdürüyor.

Biz de 2018 yılına damga vuran bilimsel gelişmeleri sizler için derledik.

1- Genetiği değiştirilen ilk bebekler dünyaya geldi

Çinli bilim insanı He Jiankui, ülkedeki ikiz kız bebeklerin embriyolarında gizlice genetik değişiklik yaptığını öne sürdü.

Eğer iddialar doğruysa bebekler dünyada bilinen embriyosu değiştirilmiş ilk çocuklar olacak. Araştırmanın ardından genetik değişikliğin bu kadar seri biçimde yapılabiliyor olması hem merak hem de endişeyi beraberinde getirdi.

2- Karıncalardaki işbölümü nasıl işliyor?

Yapılan bir araştırma karıncaların yüzde 30’unun işlerinin yüzde 70’ini yaptığını ortaya koydu. Karıncaların yüzde 70’i ise bu esnada hiçbir şey yapmıyor.

Sebebi ise şu: Tüm karıncalar aynı anda çalıştığı anda verimlilik kaybı yaşanıyor.

3- Bitkilerin de canı var

Bitkilerde saldırı karşısında tepki vermesini sağlayan tehdit karşıtı iletişim sistemlerini görselleştiren bilim insanları bitkilerin düşündüğümüzden daha karmaşık bir yapıya sahip olduğunu gösterdi.

Bitkilere anestezik gaz veren bilim insanları, bitkilerin buna nasıl tepki verdiğini gözle görülür hale getirdi. Yağmur ormanlarındaki bazı bitkilerin tohumlarını yaymak için bazı hayvanlara spesifik mesajlar gönderdiği de araştırmada öğrenilenler arasında.

4- Nötrinolar

Evrenin oluşumu hakkında merak ettiklerimizi ‘ufak’ da olsa aydınlatacak gelişme ise evrenin yapı taşlarından birini oluşturan nötrinoların yaklaşık bir ışık yılı (10 trilyon km) kalınlığındaki kurşun metalini hiçbir atoma çarpmadan geçebileceğinin ortaya konması oldu.

Temmuz ayında yapılan bir çalışma, bu nötrinolardan birinin uzak bir galaksiden Dünya’ya geldiğini gösterdi.

5- Google’ın yapay zekası kendini eğitmeyi öğrendi

Google’ın yapay zeka araştırmaları yapan şirketi DeepMind yapay zekanın kendi başına öğrenmesini sağlayan bir sistem geliştirdi.

6- Dünya en büyük dahisini kaybetti

Dünyanın muhtemelen en çok tanınan bilim insanı Stephen Hawking hayatını kaybetti. Ünlü evrenbilimci ve fizik profesörü 76 yaşında hayata gözlerini yumdu. Hawking’in ölümüyle ilgili aile sözcüsü tarafından yapılan açıklamada, “Profesör Hawking, sabahın erken saatlerinde Cambridge’deki evinde huzurlu bir şekilde hayata veda etti.

7- Atlas robot olimpiyatlara hazır

Daha önce zıplama, kavrama, engel aşma gibi testlerden başarıyla geçen robot, bu kez hepsini aynı anda gerçekleştiriyor. Üstelik artık daha çevik ve daha estetik.

8- Dünyanın ilk yapay zeka haber spikeri ile tanışın

Dünyanın ilk yapay zeka haber spikeri Çin’in resmi haber ajansı Xinhua’da göreve başladı. Hem Çince hem İngilizce haber sunabilen yapay zeka ile böylece hayatımızın büyük bir bölümü daha dijitalleşmiş oldu.

9- Türkiye Uzay Ajansı kuruldu

Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Türkiye Uzay Ajansı resmen kuruldu. Resmi Gazete’de yer alan kararnamede, ajansın görev ve yetkileri belirlendi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzası ile yayımlanan 23 numaralı Kararnamede tüzel kişiliği haiz, idari ve mal özerkliğe sahip, özel bütçeli Türkiye Uzay Ajansının kurulduğu bildirildi.

10- Laboratuvarda üretilen akciğer domuza takıldı

Galveston Teksas Üniversitesinde tıp profesörü Joan Elizabeth Nichols, domuzları laboratuvarda ürettikleri akciğerler ile yaşattıklarını bildirdi.

Araştırmacılar, nakil yapılacak domuzun akciğerinin sol lobunu çıkartıp yerine laboratuvarda ürettikleri akciğer lobunu nakletti.

11- Kan Şekeri Ölçümü için 3 Boyutlu Baskılı Glukoz Biyosensör

Washington State Üniversitesinin makine ve malzeme mühendisliği bölümünde, Türk bilim insanı Doç. Dr. Arda Gözen, kanda şeker ölçen giyilebilir cihazı 3D yazıcıda üreterek bir ilki başardı.

Sistemin 3D teknolojisiyle üretilmesi sebebiyle her hastaya özel cihaz yapılabileceğini belirten Gözen, yeni sistemin maliyetinin düşük, zararlı atık miktarının var olanlardan az olacağını açıkladı.

12- Cam merceğin yerine metamercek

Harvard Üniversitesinde uygulamalı fizik profesörü Federico Capasso, cam merceklerin yerini, nanoteknolojiyle ürettikleri metamercek denilen ürünün alacağını açıkladı. Capasso, çok küçük olan metamercek ile ilk kez görünür ışığı oluşturan farklı dalga boylarındaki ışınların tümünün bir noktaya odaklanabildiğini belirtti.

13- 100 kat daha aktif enzimler

Queensland Üniversitesi sayesinde gen dizileri elde edilip milyonlarca yıl önceden gelen enzimler yeniden yapılandırıldı. Bu enzimler 100 kat uzun aktif kalabiliyor. Bu sayede ilaç endüstrisinde kullanılmakta olan kimyasallar eski enzimler sayesinde maaliyeti çok düşük olarak piyasaya sürülebilecek. 

14- Atom kalınlığında bellek depolama 

Austin Teksas Üniversitesi ile Pekin Üniversitesi çalışmaları ile atom kalınlığında bellek depolama aygıtı yapıldı. İlk denemelerde başarılamayan çalışma, Teksas Üniversitesi Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümü profesörü Deji Akinwande tarafından bildirildi.Bu buluşa, hafızası olan dirençlere "memristör" denildiği için "atomister" adı kondu. Bu sayede bilgisayar ve telefonların boyutu küçültülebilecek ve kapasite artacak.

15- Ağır işçi insansı robot HPT-5P

Japonya'da, Ulusal İleri Bilim ve Teknoloji Kurumu, insan gibi tamamen bağımsız hareket eden bir robot geliştirdi. Ağır işleri yapabilen "HRP-5P" insansı robotu basına tanıtıldı. Robot, 12 kilogramlık alçı panelleri taşıyabiliyor ve duvara vidalayabiliyor. Taşıdığı materyalin ağırlığına göre kolları ve bacaklarının açısı ayarlanabiliyor. Gemi ve uçak montajı yapacak insansı robotların tasarlandığı bildirildi.

16- Uzun ömürlü şarjlı pil

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Kimya Bölümü'nden Prof. Robert Grubbs, NASA ve Honda'da çalışan araştırmacıların işbirliği ile uzun ömürlü bir pil geliştirdi. Artı yüklü bir iyon olan lityum temelli pillerin yerini, eksi yüklü bir iyon olan florür temelli pillerin alacağını belirtildi. Bu florür piller sayesinde telefon ve dizüstü bilgisayarları haftalarca şarj etmeden kullanmanabileceğiz. Yeterli voltaj üretmesi için çok yüksek sıcaklıkta tutulması gereken florür pillerini çözelti kullanarak oda sıcaklığında çalıştırma başarıldı. 

17- Sağlıklı hücreye zarar vermeden tümöre ulaşan biyomalzeme

Amerika'daki George Washington Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünden Doç. Cole DeForest, biyomalzeme üretti. Bu biyomalzeme ilacı sağlıklı hücreye zarar vermeden tümöre ulaştırabiliyor. Çalışmada hidrojel denilen malzeme programlandığı için sağlıklı hücreye zarar vermiyor. Hidrojellerin yüzde 90'ının su, geri kalanının biyopolimer. DeForest, tedavi için gereken ilacı hidrojelin içine yerleştirdiklerini bildirdi. Sağlıklı hücrelere dokunmadan geçen hidrojel, tümörlü hücreye geldiğinde parçalanarak ilacı bırakıyor.

18- Beyindeki nöronları incelemek için yeni teknik

İsviçre'de EPFL'nin Biyofotonik Laboratuvar görevlisi Doç. Sylvie Roke, beyindeki nöronları incelemek için yeni bir teknik geliştirdiğini duyurdu. Tekniğin prensibine göre, birbirlerine elektrokimyasal sinyaller göndererek haberleşen nöronların hücre içi ve dışı arasında oluşturduğu voltaj farkındaki (membran potansiyeli) değişimleri su moleküllerinin hareketleri incelenerek belirleniyor. Bu tekniğin hastalar için risksiz olduğu öne sürülürken; kullandıkları teknikte nöronları çevreleyen su moleküllerinin lazer sinyallerinin etkisiyle farklı frekanslarda fotonlar oluşturmasından yararlanılıyor.

19- İnsan düzeyine yaklaşan yapay zeka

Bu yapay zeka programı, sorulan soruları insan gibi cevaplayabiliyor. Sınava katılan robotların not ortalaması 82,304 iken bu program 82,650 aldı. Microsoft Research Asia araştırma merkezinde, Stanford Üniversitesi tarafından 100 bin soru arasından seçilen "SQuAD" adlı okuma-anlama sınavını tamamlayabilen başarılı bir yapay zeka teknolojisi geliştirildi. Microsoft'a göre bu yapay zeka hala insan düzeyine uzak fakat gelişme katetti. 

20- Mars’ta ve Ay’da Su

Mars’ta sıvı halde olmasa da katı olarak su var. Bu su bir zamanlar sıvı haldeydi. Temmuz ayında gezegenin güney kutbunda bulunan bir göl, bilim insanlarını heyecanlandırdı. Gölün çapı 20 km olarak tahmin ediliyor.

NASA’nın Curiosity uzay aracı, bir göl yatağındaki taş kalıntılarını incelerken bu keşif yapıldı. Artık Mars’ta canlı izleri bulma ihtimalimiz daha fazla.