Mars'ta Bahar Zamanı Tuhaf Çokgen Şekilli "Petek" Ortaya Çıkardı

Ah, Mars'ta ilkbahar, mevsimler değiştikçe ve sıcaklıklar yükselmeye başladıkça tuhaf şekillerin yüzeye yayıldığı zaman. Bu kez, NASA'nın HiRISE'ı, Mars'ın devasa peteklerle kaplanmış gibi görünmesini sağlayan tuhaf çokgen şekilli desenler tespit etti.

Hayır, bu olağandışı şekiller dev Mars arıları tarafından yapılmadı - ya da devasa ağlar gibi göründüklerini düşünenler arasındaysanız örümcekler - aksine su buzu ve karbondioksitin (CO2) mevsimsel değişikliklerin devamlı döngüsünden ortaya çıktı. Çokgenler, donmuş ve çözülmüş su buzu tarafından oluşturuluyor.

Mars, ince bir atmosferi olması ve sıcaklıkları düzenleyecek okyanusların olmaması nedeniyle çok soğuk bir gezegendir. Mars kışı boyunca kutup bölgelerinde, karbondioksit donar ve yüzeyde ince bir buz tabakası oluşturur - esasen bir kuru buz tabakası. Eridiğinde, kuru buz sıvı fazı atlar ve doğrudan katıdan gaza dönüşür. Böylece, bahar gelip havalar ısınmaya başladığında, süblimleşme adı verilen bir süreçle buz katıdan buhara dönüşür.

İnce kuru buz tabakası, gazın kaçmasına izin veren havalandırma delikleri geliştirir. 

 

Bu süreç aşağıdan yukarıya doğru ilerler, çünkü buz neredeyse şeffaftır ve Güneş ışınları alt katmana ulaşıp alttaki yüzeyi ısıtabilir. Buzun alt katmanı eridikçe, ortaya çıkan CO2'yi kum ile yukarıdaki buz arasında hapsederek basınç oluşturur. Bazen çatlayarak, yukarıda mavi renkte görüldüğü gibi gazın hava deliklerinden kaçmasına izin verir.

Kaçan gazın gömülü yüzeyden taşıdığı ince parçacıklar, yüzey kuru buzunu daha da aşındırır. Candy Hansen'ın bir HiRISE blog yazısına göre: "Parçacıklar, koyu yelpaze şeklinde tortular halinde yüzeye düşer. Bazen koyu renkli parçacıklar, fanların başlangıçta biriktiği yerde parlak izler bırakarak kuru buza saplanır."

Hansen, ilginç bir şekilde, havalandırma deliklerinin kapanıp tekrar açılarak aynı noktadan çıkan ancak rüzgarın hangi yönden estiğine bağlı olarak farklı yönlere sahip birden fazla fan oluşturabildiğini yazıyor.

2013 yılında HiRISE tarafından yakalanan Mars kum tepelerinin sırtlarında oluşan çokgenler.

 

HiRISE, 2013 yılında kum tepelerinin sırtlarında oluşan çokgenlerin bu harika fotoğrafını çekmişti. O zamanki bilim insanları, ince parçacıkların birikintileri sertleşirse, bunların rüzgarla savrulan kum tepeleri olduğunu söyleyemeyeceklerini ve onları kurumuş bir göl yatağı olarak yorumlamış olabileceklerini belirtmişlerdi.

Mars, Güneş Sistemi'nde bu çokgenleri deneyimleyen tek yer de değil. 2015'te yakın bir uçuş gerçekleştirirken, New Horizons, Pluto'nun da onlara sahip olduğunu keşfetti.

Bu içerik IFLSCIENCE’da yayınlanmıştır.