Makine Mühendisliği: Nedir? Ne değildir?

Önce kendimden başlayayım. Lisans eğitimimi Cumhuriyet Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde tamamladım. Şuan da Çukurova Üniversitesi'nde yine aynı bölümde yüksek lisans yapmaktayım. Bunun yanında 8 ay kadar Hidrolik-Pnömatik sektöründe ufak bir iş tecrübem oldu. İşimden yüksek lisansın başlaması sebebiyle ayrıldım.

Genel olarak temel mühendislik bölümleri toplumda revaçtadır. Aileler, çocuklarının makine, inşaat, elektrik elektronik, bilgisayar mühendisliği gibi bölümleri bitirip, yüksek maaşla bir işe başlayıp sonraki yaşamlarını rahatlık içinde geçirmelerini hayal ederler. Burada dikkat etmeniz gereken şey: Kimin hayaline göre yaşayacaksınız? Şahsen kendi ailemden de bu yönlendirmeye maruz kaldım. Ancak ben makine mühendisliğini çok severek tercih ettim. Tercih listemdeki tek değişken üniversitelerdi. Küçüklüğümden beri maddenin birbiriyle olan fiziksel ilişkisini merak etmişimdir ama tercih dönemine yaklaşmadan önce istediğim bölümün makine mühendisliği olup olmadığı konusunda kuşkuya düşmüştüm. Bunun sebebi bölümün adıydı. Sadece makineler üzerine eğitim veren bir bölüm gibi görünüyordu ama biraz araştırınca bu algının, bölüm isminin Türkçeye yanlış çevrilmesinden kaynaklandığını gördüm. Yurt dışında bölümün adı Mekanik Mühendisliğidir. Asıl adından da anlaşılacağı gibi bölüm, doğadaki tüm mekanik ilişkilerle ilgilenir. Fiziğin elektrik ve optik dışındaki bölümü ve matematiğin bir bileşimi diyebiliriz.

Bölümün adı gibi "makine" sözcüğünün tanımı da halk arasında yanlış bilinmektedir. Makine, bir enerji türünü bir diğerine çevirerek iş üreten veya tüketen mekanizmaya denir. Cep telefonları veya bilgisayar gibi ürünlere genel bir yanlışa düşülüp makine denmesine karşın bu gibi ürünlere cihaz denir. Örnek verecek olursak otomobil en yaygın kullanılan makinelerdendir. Arabanın marşına basıldığı zaman akünün içinde depolanmış olan kimyasal enerji, elektrik enerjisine dönüşür. Bu elektrik enerjisi, elektrik motoru aracılığıyla mekanik enerjiye dönüştürülür ve içten yanmalı motor içindeki pistonların ileri geri hareket etmesini sağlar. Pistonun yanma odası içerisinde aşağı doğru hareket etmesi odanın içinde bir vakum ortamı oluşturur. Böylece yakıt-hava karışımı odanın içine çekilir. Piston, turunu tamamlamak için tekrar yukarı çıkarak yakıt-hava karışımını sıkıştırır. Elektrik enerjisi vasıtasıyla oluşturulan bir kıvılcımla yakıtın patlaması sağlanır. Açığa çıkan yüksek basınç ve kuvvet, mekanik enerji olarak tekerlere iletilir. Elektrik enerjisi ve kimyasal enerji hareket etmemizi sağlayamaz. Ancak bunları etkin bir şekilde kullanıp kinetik enerjiye dönüştüren bir makine (otomobil) hayatımızı kolaylaştırır.

Bölümün iş olanakları yurt içi ve yurt dışında oldukça geniştir. Birçok sektör (ağır sanayi sektörlerinin hepsi) imalat, ar-ge, analiz gibi işlerde sorumlu tutmak üzere makine mühendisi alırken, gıda, temizlik ve tekstil gibi alakasız görünen sektörlerde de üretim yapan makinelerin bakımından sorumlu olmak üzere iş bulunabilir.

Alanın çok geniş olmasından dolayı temel dersler alındıktan sonra bölümün daha çok bilgi sahibi olmak istenilen bir alanının dersleri alınır. Alan seçimi bazı üniversitelerde 3. sınıf bazılarında ise 4. sınıftan itibaren yapılır. Temel olarak bu alanlar İmalat ve Enerji olarak ikiye ayrılabilir. Enerji alanı, enerjinin değişimi, aktarımı ve verimli kullanılması gibi konularla ilgilenir. İmalat alanı ise üretilen enerjinin aktarılması, cisimlerin dayanımı ve imalat yöntemleri gibi konularla ilgilenir. Eğer lisans eğitiminizin devamında yüksek lisansla devam etmek isterseniz, ilgilendiğiniz alanın derslerini almanız önemlidir. Ancak direk iş hayatına girecekseniz açıkça söylemek gerekirse Türkiye şartlarında hangi dersleri seçtiğinizin bir önemi yoktur. Temel derslerin ışığında girdiğiniz sektöre göre kolayca kendinizi geliştirebilirsiniz.

Peki yüksek lisans gerekli midir? Ne kazandırır? En başta ilgilendiğiniz alanda daha fazla bilgi sahibi olmanızı sağlar ve ufkunuzu geliştirir. Maddi açıdan bakacak olursak (ki bakmak zorundayız) devlet kurumlarında yüksek mühendis, normal mühendisten daha fazla maaş alır. Bunun dışında özel sektörde teorik birikimin önemli olduğu havacılık-uzay, otomotiv gibi ileri analiz ve muhakeme gerektiren sektörler de yüksek mühendis alımı yapar ve yine normal mühendise göre fazla kazanırsınız. Ve tabii ki akademisyenlik için gereklidir (Gerekli şartların sağlanması durumunda yüksek lisans yapmadan doktoraya başlanabilir.). Eğer mezuniyet sonrası yukarıda belirttiğim seçeneklerden birini düşünmüyorsanız yüksek lisans sizin için sadece zaman kaybı olabilir.  

Yazının sonunu bölümün "zor" yanına değinerek getireceğim. Zira her yerde makine mühendisliği güzellemelerine rastlayabilirsiniz. Bölümün genel bir handikapı vardır. Ülkede her yıl çok sayıda makine mühendisi yetişiyor. Bu sebeple toplumdaki "Makine mühendisi işsiz kalmaz." algısını kafanızdan atmanız gerekiyor. İyi bir üniversiteden de olsa bölümü bitirip diplomayı almanız yeterli değildir. Yenilikleri takip etmeli, en az bir yabancı dili iyi seviyede öğrenmeli ve önde gelen bilgisayar destekli tasarım-analiz programlarına hakim olmalısınız. Eğer isteyerek ve farkında olarak gelirseniz bunları yapmak sizin için hiç de zor olmayacaktır. Bütün bölümlerde olduğu gibi ilgisizlik, tökezlemenize neden olacak tek etmendir.

Sorularınız için [email protected] e-posta adresinden bana ulaşabilirsiniz. Hepinize başarılar.