Gökyüzünün Süsleri: Yıldızlar

Yıldızları renklerine ve yaşlarına göre 3’e ayırmak mümkündür: Yaşlı olan yıldızlar kırmızı renklidirler. BBC’nin haberine göre yıldızların yaşı aynı zamanda dönüş hızlarına da bağlıdır. Yıldızlar yaşlandıkça dönüş hızları da azalır. Amerikalı gök bilimcilerin hesaplamaları sonucunda bir milyar yıldan yaşlı bir yıldızın dönüş hızı ölçülebilmektedir. ^[1] Hesaplamalar da tahminlerine yakın çıkmıştır. Orta boy yıldızlar sarı renklidirler. Orta boy olan ve Dünyamızı ısıtan Güneş Dünyaya en yakın yıldızdır ve 8 ışık dakikası (149.6 milyon km) uzaklıktadır. Genç olan yıldızlar ise mavi veya beyaz renktedirler. Yıldızların ömrü büyüklüğü ile orantılıdır. Büyük olan yıldızlar enerjilerini çok çabuk harcarlar ve ölümleri çabuk olur. Küçük yıldızlar ise daha tasarrufludurlar. Ömürleri daha uzun olur. Büyük bir yıldız öldüğünde genelde kara deliğe ya da süpernovaya(bazı yıldızların nükleer reaksiyonlar sonucu çok şiddetli bir şekilde patlaması) dönüşür.

2002 Mayıs sayından 2004 şubat ayına kadar belirli aralıklarla çekilmiş olan bir V838 mon yildizi ışık parlaması ^[2]

Peki yıldızların sahip olduğu enerjinin kaynağı nereden gelmektedir? Yıldızların yapısında hidrojenden ağır demire kadar birçok element bulunmaktadır. Demire kadar olan elementler çekirdek tepkimeleriyle, demirden ağır elementler ise büyük yıldızların patlamasıyla oluşan süpernovaların ortaya çıkardığı çok büyük enerji sayesinde ortaya çıkmaktadır. Yıldızlar ilk olarak enerjisini hidrojeni helyuma dönüştürerek üretirler. Çekirdekteki hidrojen atomlarının bitmesiyle de helyum atomları bir araya gelirler ve tepkime ile karbon atomuna dönüşürler. Helyumların yanmasıyla da merkezdeki sıcaklık artar ve yıldızın içindeki basınç artmaya başlar. Bu da yıldızın genişlemesine sebep olur. Ve kırmızı bir top kütlesine doğru dönüşmeye başlar.

Yıldızların adlandırılması Babiller dönemine dayanır. Bilinen yıldızların çoğuna Arapça ya da Latince isimler verilmiştir.Antik Yunanlılar tarafından yıldız olduğu düşünülen, günümüzde ise gezegen oldukları bilinen  Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün birer tanrıyı simgeler. Daha sonra gökbilimciler tarafından bu isimler bu 8 gezegene(yıldıza) verilmiştir.

Peki takım yıldızı nedir? Takım yıldızı, gökyüzünde birbirine göre durumları her zaman aynı kalan(binlerce sene sonra farklılaşabiliyor), değişmeyen yıldızlar topluluğudur. Günümüzde gökyüzünde 88 takım yıldızı bilinmektedir. 48 takım yıldızının adı ve konumu 18. yüzyıla kadar biliniyordu. Kalan 40 takım yıldızı ise 17. Ve 18. Yüzyıllarda tarif edilmiştir.^[3] Takım yıldızlarını oluşturan her bir yıldızın bir ismi vardır. Bu isimlendirmeler Johannes Bayer metodu ile belirlenmiştir. Yıldızlar yunan alfabesindeki harflere göre adlandırılmıştır. Mesela alfa(α) parlak ise Beta(β) daha az parlaktır. Daha sonra bu sistem yetersiz kalınca Yunanca harfler yerine sayılar kullanılmaya başlanmıştır.

Kaynaklar
[1] http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/01/150106_yildizlar
[2] http://www.esa.int/esapub/bulletin/bulletin118/chapter1_bul118.pdf
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Tak%C4%B1my%C4%B1ld%C4%B1z