Diyet Kolaya Mentos Atınca Neden Fışkırır?

Naneli ya da meyveli Mentos diyet kolaya atılırsa, şişenin ağız genişliğine bağlı olarak, kola 10 metreye kadar çıkabilir. Daha 2006’da Mythbusters programında şekerlerdeki akasya zamkı ve jelatinin, diyet koladaki kafein, potasyum benzoat ve aspartamla reaksiyonundan kaynaklandığı söylense de bu iddiaların bilimsel bir dayanağı yoktu. Sonunda ABD’de yapılan bir araştırma bu fışkırmaya neyin sebep olduğunu ortaya çıkardı.

Gazlı İçecekler

Araştırmacılar teoriyi oluşturmak için Diyet Kola ile Mentos (meyveli ve naneli),naneli yiyecekler, bulaşık makinesi deterjanı, sofra tuzu ve kum ile gerçekleşen reaksiyonları test etti. Ayrıca kafeinsiz içecekler, şekerli kolalar,maden suyu ve tonikle denemeler yaptı. Bütün reaksiyonlarda şişeleri 10 derecelik açıyla yerleştirdiler ve videoya aldılar. Araştırmacılar toplam kütle kaybının ve şekerin yüzey sertliğine etkisini araştırdı.

Araştırmanın sonucunda naneli, meyveli fark etmeksizin bütün mentos türlerinin diyet kolayla en yüksek kola şelalesini oluşturduğunu gösterdi. Bu şelaleler yatayda 7 metre uzağa kadar ilerleyebiliyor. Kafeinsiz diyet kolada aynı şekilde fışkırma yapıyor ve kafein reaksiyonu hızlandırmıyor. Ayrıca diyet kolanın önceki ve sonraki pH ölçümlerine göre asitlik değişmiyor, yani bu basit bir asit-baz reaksiyonu değil. Mentos şekerinin belli olmasa da yüzeyi sanki bir golf topu gibi çukurlu, bu nedenle su moleküllerinin verimli polar etkileşimlerine imkan tanıyor.

Sert Şeker

“Su molekülleri bir diğeriyle etkileşime girme eğilimindeler, fakat gazlı içeceğe bir şey attığınızda su molekülleri arasındaki iletişim kesilerek, baloncukların arttığı bölgelere dönüşüyor. Bununla beraber eğer yeterince bu sert şekerlerden attığınızda dolayısıyla yüzey alanı artıyor ve kabarcıkların daha fazla alana yayılması sağlanıyor. 

Yani Mentos şekerinin çukurlu yapısı, yüzey alanını arttırdığından çekirdekleşmeyi kolaylaştırıyor. Ayrıca yüzey gerilimin az olması kabarcıkların çıkışını hızlandırıyor. Yapılan ölçümler sonucunda tatlandırıcı aspartamlı suyun, şekerli suda daha düşük yüzey gerilimine sahip olduğunu gösterdi. Bu nedenle diyet kola daha fazla fışkırıyor. Diğer bir faktör ise Mentos’un içerdiği akasya zamkının (arap zamkı), sıvıdaki yüzey gerilimini azaltan bir yüzey aktif madde olması. Diğer naneli şekerler, bu yüzey aktif madde olmadan bu kadar büyük fışkırmalar yaratamıyor. Mentos şekerin yoğunluğu biraz daha fazla bu nedenle hızla kolada batarak, çabucak diğer baloncukları besleyen kabarcıklar yaratıyor. Bu  nedenle ezilmiş mentoslar ancak küçük fışkırmalar üretebiliyor. Mentos ve diyet kola ilgili ilginç deneyler yaparak, öğrenciler bilime teşvik edilebilir.

Kaynaklar
http://www.gercekbilim.com/diet-kolaya-mentos-atinca-neden-fiskirir/
http://abcnews.go.com/Technology/science-mentos-diet-coke-explosions-explained/story?id=5069276
https://en.wikipedia.org/wiki/Diet_Coke_and_Mentos_eruption