Havai Fişeğin Çeşitli Hayvanlar Üzerinde Etkisi

Havai Fişek Nedir?

Birçok icat gibi havai fişekler de kazara ve ölümsüzlük arayışıyla bulundu. Milattan önce 200 yılı civarında Çinliler, bambuyu ateşe atarak istemeden havai fişekleri icat ettiler ancak gerçek havai fişeklerin canlanması için asırlar geçmesi gerekti. İnanışa göre göre, milattan sonra 800 yılı civarında, bir simyacı ölümsüzlüğün sırrını bulmayı umarak kükürt, odun kömürü ve potasyum nitratı karıştırdı. Ancak karışım alev aldı ve barut doğdu! Toz bambu veya kağıt tüplere doldurulup ateşe verildiğinde tarihin ilk havai fişek gösterisi gerçekleştirildi.

Eğer milattan sonra 800 yılında bir havai fişek gösterisine katılmış olsaydınız, bugün gördüğümüz hiçbir şeye benzemezdi. Kağıt havai fişekler, bazı batıl inançlar veya çeşitli kutlamalarda kullanılıyordu aynı zamanda havaya değil ateşe atılıyordu. Zamanla Avrupa'ya kadar yayıldı ve günümüze kadar ulaştı.

Havai Fişeklerin Çeşitli Hayvanlar Üzerinde Etkisi Nelerdir?

Havai fişeklerin bazı koşullarda insan yaşamını olumsuz etkilediği, çevreyi kirliliğine sebebiyet verdiği ve çeşitli hayvanları travmatize ettiği kabul görülmüştür.

Köpekler

Havai fişekler, yüksek patlama sesi, yanıp sönen ışıklar ve kullanılmış patlayıcıların hoş olmayan güçlü kokusu nedeniyle köpekler için korkutucu olabilir. Köpeklerin işitme duyuları da olağanüstüdür. Köpekler bizim duyabildiğimizden dört katı daha uzaktaki sesleri duyabilir ve ayrıca çok daha yüksek frekansları da algılayabilirler. Gürültünün ne olduğunu veya nereden geldiğini bilmiyorlarsa tedirgin olmaları doğaldır. Havai fişeklerden korkan bir köpek çeşitli belirtiler gösterebilir. Sızlanma, hırlama, havlama, titreme, sallanma, saklanma, kaçma, kulakların arkaya doğru kıvrılması ve kuyruğunun bacaklarının arasına kıstırılması. Tüm bunlar temel içgüdüleridir.

Kediler

Kediler de yüksek sesleri tehlikeyle ilişkilendirir, strese girer ve korkarlar. Bu korku tehlikeli durumlara yol açabilir. Havai fişek evcil veya yabani kedilerde kaçma, saklanma, hızlı solunuma, araba çarpmasına, körlüğe, zehirlenmeye ve bağışıklık sistemlerinin çökmesine sebebiyet verilebilir.

Kuşlar

Kuşlar binalara çarpabilir, kaybolabilir, yönlerini şaşırabilir ve göz hasarı alabilir. Kuşlar ve sincaplar gibi hayvanların yuva yaptığı veya yavrularını yetiştirmenin ilk aşamalarında olduğu ilkbahar ve yaz başlarında riskler daha da büyüktür. Dehşete kapılan veya yönünü şaşıran hayvan ebeveynleri yuvalarına ve yuvalarına geri dönüş yolunu bulamadıklarında bebekler susuzluktan veya açlıktan ölürler. Havai fişekler geceleri fırlatıldığından, vahşi hayvanlar üzerindeki etkilerinin tamamını belgelemek zordur. Araştırmacılar dünya çapında milyonlarca kuşun etkilendiğini ve sonuçlarının duman kaybolduktan sonra da devam edebileceğini düşünüyor.

Atlar

Atlar kendilerini stresli veya korkutucu bir durumda hissettiği an oradan kendini uzaklaştırmaya çalışırlar fakat bu bir çitin üzerinden atlamaya veya ahırın kapısına tırmanmaya çalıştıklarında çeşitli yaralanmalara ve kazalara sebebiyet verebilir.

Günümüzde havai fişeklerin çevreye ve canlılara verdiği bu tahribatların tümünü ortadan kaldırmasada havai fişeklere alternatif olarak sessiz havai fişekler, lazer ışık gösterileri ve ışık droneleri tercih edilebilmektedir.

Kaynakça

1. https://ssec.si.edu/stemvisions-blog/evolution-fireworks

2. https://news.illinois.edu/view/6367/437774847

3. https://thereader.mitpress.mit.edu/the-devastating-effects-of-fireworks-on-pets-and-wildlife/

4. https://www.worldhorsewelfare.org/advice/fireworks-keeping-your-horse-safe

5. https://www.ontariosciencecentre.ca/science-at-home/diy-science-fun/the-science-of-fireworks