Geçmişten Günümüze Modelleme

Bu hikayeyi aklımızın kenarında tutarak yolumuza devam edelim. Esasen yazımızın konusu modelleme. Modelleme-benzetim, doğadan ya da bir olaydan ilham alarak benzer nesne veya olaylar yaratmaktır. Modellemeyi genelde iki amaç için kullanırız. Bunlardan ilki evreni anlamak. Yani etrafta olup biteni insanlar için daha anlaşılır hale getirmek. Mesela dünyanın şekline geoid denir ama aklımızda dünya imgesini oluşturmak için genelde küre demeyi tercih ederiz. Bir nevi bilmediğimiz şeyleri, günlük hayatta daha iyi bildiğimiz kelime ya da olaylarla somutlaştırmış oluruz. Bu somutlaştırmalar zaman zaman yanlış anlaşılmalara neden olsa da bir şeyi kabaca anlamak için oldukça faydalı bir yöntem olduğu kesin. Benzetim özellikle küçük yaştaki çocuklar için en iyi  öğretim tekniklerinden biridir.

Öte yandan bilgimizi teknolojiye dönüştürüp işlerimizi kolaylaştıracak eşyalar geliştirme aşamasında da modellemeden yararlanırız. Mesela uçaklarda olduğu gibi. Elbette uçakların yapımında kuşlardan esinlenmemek onlara haksızlık olurdu. Böyle bir araç yapmak için kuşların nasıl olup da düşmeden havada kalabildiğini incelemek sonra da insanların kullanabileceği bir hale getirmek gerek. Bu daha çok elimizde olan bilgiyi, üretmek istediğimiz şeye göre evirmek gibi bir şey. Uçaklar artık alıştığımız bir örnek derseniz daha ilginç ve günümüzün fenomenlerinden nanoteknolojiye bakabiliriz. Yakın zamanlarda gecko adı verilen bir kertenkele türünden esinlenerek astronotların yürüyüşlerini kolaylaştıracak kıyafetler tasarlandı.

Geckolar yapışkan gibi ayakları ile çoğu yüzeyde düşmeden ilerleyebiliyor. Araştırmacılar bu kertenkeleyi nano (metrenin milyarda biri) düzeyde inceleyip astronotlar için kullandılar. İşte bu tam anlamıyla doğayı teknoloji için evirmektir.

Bana kalırsa benzetimde geldiğimiz son nokta yapay zeka ürünleri. Hafife alınmayacak kadar bilim insanı yapay zeka ve robotlarla ilgileniyor. Robotların örnek aldığı nihai modeller ise insanlar. Yapay zeka teknoloji ürünlerini yaşamımızı kolaylaştırdığı elbette doğru ama gittikçe gelişen robotlar Jetgiller’in robotu Rozi kadar masum mu kalacak dersiniz? Ya da herkesin  hayalleri sadece Jetgiller’in uçan arabalarına sahip olmakla sınırlı mı kalacak?

Buraya kadar her şey güzeldi. Ama konu robotlar olunca ister istemez tereddütler yaşıyoruz. Çünkü biliyoruz ki bilim kurgu filmlerine konu olan meseleler er ya da geç gerçek hayatta yaşanır hale geliyor. Bundan 20-30 sene evvel filmlerde kullanılan dev dokunmatik ekranlar vs herkesi şaşırtırken -hatta bırakın dokunmatik ekranları o zamanlar belki çoğu evde televizyon bile yoktu- şimdi dokunmatik cihazlar vazgeçilmezimiz. Şimdi ise “Evladım korkma gerçek değil onlar!”  dediğimiz Robocoplar ringte dövüştürülür oldular.

Aslına bakarsanız bu dövüşler dahi tasarlananlardan daha zararsız olabilir. Verilen komutlar dışında öğrenebilen, hissedebilen kısacası neredeyse insan gibi davranan robotlar üretmek için uğraşılar devam ediyor. Amacım bütünüyle karamsar bir bakış oluşturmak değil ancak aralarında Stephen Hawking ve Elon Musk gibi önemli isimlerin bulunduğu kişiler dahi bu yönde uyarılar yapıyorsa dikkate almak gerektiğinden bahsediyorum. Fakat ünlü bilim kurgu yazarı Isaac Asimov'un robot yasalarına uyduğu sürece robotlarla iyi anlaşabilmek mümkün görünüyor.

İşte Asimov’un yasaları:

• “Bir robot, bir insana zarar veremez ya da zarar görmesine seyirci kalamaz.

• Bir robot, birinci kuralla çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır.

• Bir robot, birinci ve ikinci kuralla çelişmediği sürece kendi varlığını korumakla mükelleftir.“ ³

Umarım modelleme tekniklerinin teknolojiye yansımaları bilimsel etik kuralları dışında ilerlemez. Icarus misali işin büyüsüne kapılıp talihsiz  sonlar yaşamayı elbette istemeyiz. İnsanlık yararına çıkılan yolda medeniyetlerin zarar göreceği adımlardan uzak durmayı diliyoruz.

Yapay zeka ve robotlara dair birkaç öneri film:

Transcendence-Evrim-bilimkurgu
http://www.imdb.com/title/tt2209764/

WALL-E-bilimkurgu-animasyon
http://www.imdb.com/title/tt0910970/

Blade Runner-bilimkurgu-macera
http://www.imdb.com/title/tt0083658/

 

Görsel Kaynaklar
1-http://farm4.staticflickr.com/3548/3830578747_fe18b5bffb.jpg
2-http://onedio.com/haber/unlu-robotlar-428696
3-http://www.bilimkurgukulubu.com/genel/inceleme/isaac-asimovun-uc-robot-yasasi/
4-https://i.vimeocdn.com/portrait/3376639_300x300.jpg