Dünya’ya En Yakın İki Kara Delik Keşfedildi ve Daha Önce Gördüklerimize Benzemiyorlar

Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) Gaia uydusu, Samanyolu'ndaki yıldızların en ayrıntılı haritasını oluşturmakla meşgul. Bu, Dünya'ya en yakın iki kara deliğin keşfedilmesine yol açtı ve hatta yeni bir kara delik sınıfı bile olabilirler.

Sırasıyla Gaia BH1 ve Gaia BH2 olarak adlandırılan bu cisimler, 1.560 ışık yılı ve 3.800 ışık yılı uzaklıkta bulunuyorlar. Galaksimizin yandan yana 105.000 ışık yılı olduğu göz önüne alındığında, bu iki cisim bize kesinlikle yakın. Ve onları şimdiye kadar karşılaştığımız diğer kara deliklerden farklı kılan tek özellik bu değil.

Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi ve Max-Planck Astronomi Enstitüsü'nden baş yazar Kareem El-Badry, bir açıklamada, "Bu yeni kara delik grubunu zaten bildiklerimizden ayıran şey, yoldaş yıldızlarından geniş ölçüde ayrılmalarıdır. Bu kara deliklerin muhtemelen X-ışını ikililerinden tamamen farklı bir oluşum geçmişi var." dedi.

X-ışını ikilileri, bir kara delik ve yoldaş bir yıldız içeren yaygın bir sistem türüdür. Bu ikililerde, iki cisim birbirine çok yakın yörüngede döner ve kara delik yıldızdan madde çalar. Bu işlem çok fazla enerji açığa çıkarır, bu nedenle cisimler genellikle önce X-ışınları veya radyo dalgalarında gözlemlenir.

Ancak Gaia'daki iki kara delik çok farklı. ESA görevi, iki yıldızda, görünmez bir yoldaşın yörüngesinde döndüklerini öne süren tuhaf yalpalamalar tespit etti. Kara deliklerin kütlesi Güneşimizin yaklaşık 10 katı ancak diğer X-ışını ikililerinde görülenden çok daha geniş yörüngelerdeler.

ESA'nın Gaia proje bilimcisi Timo Prusti, "Gaia'nın verilerinin doğruluğu bu keşif için çok önemliydi. Kara delikler, yoldaş yıldızının yörüngesinde dönerken küçük yalpalaması tespit edilerek bulundu. Başka hiçbir araç bu tür ölçümler yapamaz." diye ekledi.

 

Ekip bu verileri, kara deliklerin görünmez yoldaşlar olduğunu doğrulayan yer tabanlı optik gözlemlerle takip etti. Ve NASA'nın Chandra X-ray Gözlemevi ve Güney Afrika MeerKAT radyo teleskobu ile yapılan diğer gözlemler, onun son derece hareketsiz olduğunu ortaya çıkardı: hiçbir şey yemiyor.

İkinci kara deliğin keşfedilmesine yardımcı olan ve ABD'deki Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nde gök bilimci ortak yazar Yvette Cendes, "Hiçbir şey tespit etmemiş olsak da, bu bilgi inanılmaz derecede değerli çünkü bize bir kara deliğin etrafındaki ortam hakkında çok şey anlatıyor. Yoldaş yıldızdan yıldız rüzgarı şeklinde çıkan çok sayıda parçacık var. Ancak herhangi bir radyo ışığı görmediğimiz için, bu bize kara deliğin pek iyi bir yiyici olmadığını ve olay ufkundan çok fazla parçacık geçmediğini söylüyor. Bunun neden olduğunu bilmiyoruz ancak öğrenmek istiyoruz." diye ekledi.

Gaia BH2'nin etrafındaki yıldız, kara deliğin yörüngesinde her 1.277 günde bir dönüyor, yani aralarındaki mesafe kabaca 714 milyon kilometre. Keşfedilen ilk kara deliğin yoldaşı Cygnus X-1, bu yoğun cismin yörüngesini 5,6 günde dönüyor. Büyük bir fark.

El-Badry, "Daha geniş sistemlerde kara deliklerin var olabileceğinden şüpheleniyorduk, ancak nasıl oluştuklarından emin değildik. Onların keşfi, ikili yıldız sistemlerinin evrimi hakkındaki teorilerimizi uyarlamamız gerektiği anlamına geliyor, çünkü bu sistemlerin nasıl oluştuğu henüz net değil." diye açıkladı.

Gaia, bu tür daha fazla sistemin keşfedilmesine yol açabilir. 66 aylık gözlemlere dayanan bir sonraki verilerinin, 2025 sonundan önce mevcut olması beklenmiyor.

Çalışma Monthly Notices of the Royal Astronomical Society’de yayınlandı.

Bu içerik IFLSCIENCE’da yayınlanmıştır.