Daha farklı bir açıdan yaklaşayım. Kara deliğin çekiminden kaçmak nasıl mümkün olabilir? İlk önce şunu bilmekte yarar var; kara delikler boş bir çöp tenekesi değildir, aksine muazzam miktarda maddenin içine girdiği bir alandır. Aslında bu alan sonsuz ve oldukça yoğundur. Kara deliğe yaklaştıkça kaçış hızı ya da kara deliğin çekiminden kaçmak için gerekli olan hız artar. Kaçış hızı ışık hızından daha büyüktür. Dünyanın kaçış hızı ise yaklaşık 25 bin mil'dir, bu da 40,270 km'ye tekabül eder. Hiçbir şey ışık hızı kadar hızlı olmadığından dolayı hiçbir şey kara delikten kaçamaz diyebiliriz. Ancak bir boşluk var ki (bkz: kara delik) küvet tahliyesi gibi her maddeyi emiyor. Çekim gücü ise kendi olay ufkuna kadar uzanıyor. Matematiksel olarak yarıçapı, hiçbir şeyin kaçamayacağı merkezine (kara deliğin) olan uzaklığıdır. Yarıçaptan bahsedecek olursam, bu tehlikeli alana ne kadar madde girerse kendisi o kadar büyüyor. Belki de yüzeyi maddenin içine girmesine izin veren bir top gibidir, ama başka bir yerden çıkacağını düşünemiyorum.

Defne Yılmaz, "Başka boyutlar" derken, gözünüzde nasıl bir şey canlanıyor, nasıl bir şey düşünüyorsunuz? Karadelikten önce tartışılması, açıklığa kavuşması gereken konu bu bence.

Genel görelilik teoremine göre, eğer kütle yeterince yoğun olursa uzay-zaman tabakasını bozabilir. Bu yüzden kütle yoğunluğu sonsuz kabul edilen çökmüş yıldız uzay zamanını çok güçlü bir şekilde kendi tarafına doğru çökertir(biz çökmüş kütleyi görmüyoruz kütlenin çökertmiş olduğu alanı görüyoruz). Karadelikler Sadece içine çekiyor gibi düşünmeyin çok yüksek bir dönme hızına sahip olduğu için aynı zamanda büyük bir çırpıcı gibi yani etrafa çok yüksek enerji de saçıyorlar. Hawking karadeliklerin zamanla bilgi biriktirdiklerini ve bunu Hawking radyasyonu şeklinde geri aktarabileceklerini varsayar, çünkü karadeliklerin de bir süre sonra öldüğünü öne sürer. Öldüğünde ilk formu olan vakum haline gelir. No-hair teoremi diye geçer hatta bilgiler kıl hacminde korunabilir(sürekli eklemeler yaptığı bir teorem). Bunun için yumuşak foton ve graviton terimlerini kullanır Hawking. Yumuşak fotonlar bilgi taşırlar ama enerjileri yok(foton enerjisi “0” sıfıra doğru gittikçe yumuşar). Eğer bu radyasyondaki kodlar çözülürse maddenin formu hakkında bilgi sahibi olabiliriz. Yani karadelikler içine çektikleri kütlelerin bilgi formunu yok etmiyor olabilirler ama yapısını değiştirdiği ortada.

mzgnccn, Bu kadar ayrıntı ve farklı bilgiyi bir arada kullanmanızın okuyan insanlara bir katkısı olacağını sanmıyorum. Bunlar tek tek ele alınıp iyice anlaşılması gereken konular. Mesela şöyle maddeler halinde ele alınmaları gerekir; 1-Karadeliklerin momentumu varmıdır, dönerler mi? 2-Enerjiyi saçan karadelik midir, yoksa karadeliğe spiral çizerek düşen, bu arada çok hızlandığı için X ışınları haline gelmiş olan madde midir? 3-No-hair (saçsızlık) konusu yani "karadeliklerin saçı yoktur" terimi neyi anlatır? 4-Bir foton nasıl bilgi taşıyabilir? 5-Taşınan ya da kaydedilen bu "bilgi" nedir? 6-Hawking radyasyonu ilksel karadeliklerin günümüze kadar gelemediklerini açıklar. Ama büyük kütleli bir karadeliğin Hawking radyasyonu ile buharlaşması mümkün müdür, bunun için ne kadar zaman gerekir?

Üç tür karadelik olduğu düşünülüyor: 1. Minyatür karadelikler, Big bang ile ortaya çok sayıda küçük kara deliğin çıktığı daha sonra yok olduğu varsayılır, 2. Yıldız karadelikleri, Bir yıldız güneş kütlesinin 3 katından daha büyük ve yaşamının geç fazında ise süpernova patlamasının hypernova aşamasına girmesi sonucu yıldız kendi içine çöker ve karadelik oluşur, 3. Süper kütleli karadelikler, nasıl oluştuğu bilinmeyen galaksilerin merkezinde olan devasa kütleli karadelikler. Minyatür karadelikler ve süpermassive karadelikler hakkında çok bilgi sahibi olmadığımız için genelde stellar massive olanlar hakkında teoriler oluşturulur. (karadelik kütlesi genellikle güneşin kütlesi şeklinde tanımlanır 2x10^30). (Karadelikler in üç tanımlayıcı özeliği var: Kütle, açısal momentum(ne kadar hızlı döndüğü) ve elektrik yükü. Bunlar da iki model altında incelenir: Kerr=yüklü ve dönen, Schwarzchild=dönmeyen ve yüksüz) ben olabilecek en yalın ve kısa halde yazıyorum. konuyla bağlantılı olabilecek terimleri ve teoremleri araştırmak isteyene yardımı dokunsun diye ana kelimeleri belirtmekte fayda var.

Necmi bunlar farklı bilgiler değil temeli Einstein in alan denklemlerine dayanan oldukça uzun bir konu olduğu için kopuk gibi görünüyor. ama aslında hepsi birbiriyle bağlantılı

kerr türü karadelikler momentumu olan ama elektriksel yükü olmayan karadeliklerdir. Kara deliğin yörüngesine giren cisim büyük bir hızla içeri çekilir ama içeri çekilmenin yanında, kazandığı hız yüzünden aynı zamanda kaçmaya çalışır. Dolayısıyla cisim, uzayıp parçalanır ve bir kısmı uzayda dağılır. İşte uzayda dağılarak ilerleyen kozmik kara delik atıkları, kara deliğin etrafında bir toplanma diski (katılım diski) oluşturur. Toplanma diskine karışan kozmik cisimler ısınıp, büyük miktarda radyasyon yayarlar. Bazen çok yüksek miktarda cisim, kara deliğin kütle çekimine kapılır. Bu sayede galaksinin aktif nucleus'u (çekirdeği) evrendeki en parlak cisim haline gelir ve Kuasar adını alır. Bazen de kara deliğin hem açısal momentumu hem de elektriksel yükü olabilir. Bu tür kara deliklere ‘’Kerr-Newman Kara Deliği’’ denir. Bu tür de var olma olasılığı çok zayıf olduğundan kağıt üzerinde kalmaya devam etmiştir.

Kerr kısmını yanlış yazmışım özürdilyorm, teşkrler ömer diskten kastın nedir ve orda dağılan radyasyon. benim bahsetiğim radyasyon teorik gerçekleşmiş değil şuan için olay ufkunda birikenler henüz dağılmış değil

@mzgnccn ; toplanma diski kerr tipi karadeliklerde madde olay ufkuna yaklaşır, yaklaştıkça hızı artar ve hızı artıkça da karadelikten kurtulmaya çalışır ama çekim gücü o kadar fazladır ki seninde yukarıda belirttiğin gibi madde karadelik tarafından çırpılır ve madde parçalanmaya başlar... madde parçalandıktan çekim gücünü kısmen yenebilenler olay ufku etrafında disk oluştururlar...yani ne içeri giderler hızlarından dolayı ne de daha da uzağa gidebilirler çekim gücünden dolayı...bu disk çok yüksek hızlarda hareket ettiklerinden dolayı ısınmaya ve ışımaya başlarlar işte böylece kuasarlar olur... Yer çekimi ve sürtünme kuvveti sıkıştırır ve elektromanyetik radyasyonun yayılmasına neden olan maddenin sıcaklığını yükseltir. Bu radyasyonun frekans aralığı merkez nesnenin kütlesine bağlıdır.

Doğru yukarda bnde söylemiştim karadeliklerin tamamen yutucu olmadığı bilinsin diye radyasyonda bir ışıma sonuçta bn enerji dedim sen radyasyon ama bunu hawking radyasyonuyla karıştırmamak gerek onun bahsetiği daha gerçekleşmedi kara deliğin gücünü kaybetmesi ile ortaya çıkacak eğer dediği gerçekleşirse içine giren tüm herşey geri çıkacağı için ne kadar korundukları da ortaya çıkmış olcak(parçacık anti-parçacık olayı)

Hawking ışıması çok daha farklı bir konu...olay ufku etrafında kuantum dalgalanmaları gerçekleşir...parçacık-antiparçacık çiftleri oluşur biri karadeliğe düşer diğeri kaçar...normalde bu çiftlerin birleşmesi lazım birleşmediğinden ötürü evren bunun bedelini karadelikten çıkarıyor...mekanizması nasıl işliyor bilmiyoruz... Benim bahsettiğim konu aktif galaksi çekirdeği dediğimiz olay...orada durum tamamen farklı...olay ufku etrafına dairesel yörüngeye yerleşmiş maddelerin aşırı hız ve sıcaklıktan dolayı yaptıkları ışıma...

o alana Ergosphere deniyor. başta olay ufkunda oluyor dediğini düşündüm bu yüzden diskin adını sordum

mzgnccn, "Saçsızlık" no-hair deyimi ne anlama geliyor? Foton bilgiyi nasıl taşıyor ve bu bilgi ne anlama geliyor? Hawking radyasyonu ile bir karadeliğin buharlaşması ne kadar zaman alır? (Normal şartlarda çökmüş bir karadelik için)

Necmi zahmet olmazsa kendin araştır çünkü benim için bu dediklerini yazmak zahmetli olacak baya buraya sayfalarca yazı yazamam. Ben alakalı olduğunu düşündüğüm başlıkları atım araştırmak size kalmış. anlamadığın bir nokta olursa sorarsın bilirsem cevap veririm bende bir kaç cümleyle