yıldızlar ve gezegenler için geçerli değil mi ?

Evrenin aynı boyutlarında fizik yasaları da aynıdır. Boyuttan kastım 4 boyuttan sicim teorisinin öne sürdüğü 11 boyuta kadar değerlendirilebilir. Şuan farkında olduğumuz 4 boyutlu evren için aynı yasaları gözlemleriz. Fakat Quantum düzeyindeki yasalar gözlemlediğimiz boyuta entegre edilecek yasalar değildir. Örneğin bir elektron aynı yörünge düzeyinde birden fazla noktada aynı anda gözlemlenebilir. Peki bu bizim için geçerli midir?Birçok bilim adamına göre elbette mümkün değil. Ama Hugh Everett'e göre bizlerde farklı evrenlerde aynı anda bulunuyor olabiliriz(Çoklu dünyalar argümanı).Özetle yasalar boyutlar arası değişime uğruyor. Işık için geçerli olan yasa bizim içinde geçerli midir?Bir madde hem parçacık hem de dalgalı yapıda bulunabilir mi? Bir madde ışık hızına ulaşabilir mi? Karadeliğin merkezinde yer alan zamansızlık noktasındaki (Tekillik kuramı) yasalar ile 4 boyutlu gözlemlenebilir evrenin yasaları bir olabilir mi? Yani sorunun cevabı evet evrendeki yasalar farklılık gösterir fakat mesafeler arası değil boyutlar arası bir değişim söz konusudur.

Güzel bir soru, birçok soru üretme kapasitesine sahip…  Evrenin fizik kuralları farklı yerlerde farklı işliyor mu? Cevap dualite-ikililik içeriyor... Hem, Hayır! Bizim evrenimizde tüm kurallar aynıdır, evrenseldir. Hem'de Evet ! Evrenin farklı noktalarında, bölgelerinde farklı kurallar olabilir... Şimdi cevabı açmaya geldi sıra. Evren de geçerli olan tek sabit "matematik" kurallarıdır. Evren de bir matematik üzerine kuruludur ve fizik kuralları da bu matematikten oluşur. Matematiğin kesinliğine karşın fizik kuralları aynı kesinliği taşımaz. Görecelidir. Ama hepsi aynı kesin olan matematikten türevlenir. (1. aşama açıklama bitti) Evrenimizdeki fizik kuralları, mevcut uzay-zaman geometrisine ve kuvvetlerine göre oluşmuştur. Mevcut evrenimizin matematiğin biçimlendirdiği fizik kuralları daha big-bang sırasında şekillendiği için, tüm evrende geçerlidir. Daha üst boyutlara uygulansa bile kuralların değişeceğini sanmıyorum. Sadece formüller ve işlem şekli değişir ama sonuç aynıdır. (2 boyutlu bir düzlemde bir dairenin çapı veya çevresi 3 boyutlu bir şekil alırsa, bir kürenin parçası olursa)farklılaşır. Ya çevre aynı kalır, çap değişir, ya çap aynı kalırsa çevre değişir. Matematik bize çap veya çevre özellikleri belli bir boyuta göre belirlenmiş bir nesnenin, diğer boyutlarda da nasıl olacağını, nasıl farklı olabileceğini ama “öz” ün aynı kaldığını, değişmediğini gösterir. Üst boyutlarda kullanılan matematik değişir (aslına sadık olarak geliştirilir) ama bunun sonucu fizik kuralları değişmez. Yani “Hayır, değişmez” kısmı bu. (2. aşama açıklama bitti) Evet bazı noktalarda değişir. Özellikle uzay zaman geometrisinin değiştiği noktalarda değişir. Bu kütle çekimi, ivme, yoğun elektromanyetik alan olabilir. Yani bir karadelik ya da nötron yıldızı yanında fizik kuralları değişir. Çünkü uzay-zamanın geometrik yapısı bu bölgede değişmiştir. Ama buradaki durumu saptamamızı sağlayacak olan fizik kuralları gene, evrende genel geçerli olan matematikten türetilecektir. Peki, fizik kuralları niye değişiyor? Üst boyutlardakinden farkı ne? Üst boyutlarda değişen şey sadece algılama şeklimiz oluyor. Gördüğümüz durum ve olayları farklı açılardan görüyoruz. ( Matematiksel bakışı kast ediyorum) Ancak incelenen obje ya da durum, ilişkiler sistemi değişmiyor. Yani kütle çekim kuvveti 6ncı ya da 7nci boyutta güçlenmiyor ya da düşmüyor. Hala iki cismi birbirine aynı kuvvetle çekiyor. Ya da en madde ya da enerji için en üst hız sınırı değişmiyor. Daha önce (3+1 boyutta) de 10 yılda süren yol, 4+1 de anlık ise, bu 5+1nci boyuta geldiğinizde 3+1 de hala 10 yıl, 4+1 de hala anlık olarak kalmaya devam ediyor. (biraz kafa karıştırıcı ama durumun değişmediğine bir örnek olarak ele alın sadece). Kütle çekimin, ivmenin, kuvvetli elektromanyetik alanda ise uzayın geometrisi değişiyor. Yani 3+1 boyuta göre (göreceli) atomlar arası enerji dengeleri ve ilişkileri değişiyor, enerji alanların yoğunluğu değiştiği için, verilen tepkilerin şekli veya süresi değişiyor. Kendi varsayımımla, zaman dalgalarının genliği ve yoğunluğu değişiyor. Daha önce 3+1 uzaydaki enerji yoğunluğunda bütünlüğünü koruyamayan parçacıklar, (spin ve evrensel genişlemenin ivmesinden dolayı yapılarını korumak için yeterli enerjiyi toplayamayan gibi kaba bir tabirle) artık dağılma yerine varlıklarını koruyabiliyorlar. Yeni temel parçacıkların sürekliliği demek yeni bir ilişkiler zinciri oluyor. (Yüksek hızlı çarpıştırıcılarda gözlenen ve kısa zamanda parçalara ayrılarak dağılan ağır temel parçacıkları kast ediyorum). Bu da daha farklı atom yapıları, daha farklı enerji yükleri ile farklı maddeler demek oluyor. (Örneklemek gerekirse; bir çığ üzerindeki kar parçacıkları olabilir. Çığ’ın hızı arttığı zaman enerjisinin bir kısmı yuvarlanan kar topaklarına geçer ve kar büyük kütleler halinde hareket edebilir. Ancak çığ hız kaybettikçe, yuvarlanma hızları düştükçe, yapılarını koruyamazlar ve yerçekimi ile dağılmaya başlarlar. Daha ufak parçalar hareketlerine devam ederken, ağır olanlarda parçalanır.- Bu düşünce deneyinde, hızlanan ve fazla enerji kazanan kar topaklarının hareket yönlerinde hiçbir cisme çarpmadığını varsayarak ele alın) Ayrıca uzayın geometrisi büküldüğü için, ne bir küre, ne bir kare ya da küp aynı fiziksel yapıda durmayacak. Örneğin iki boyut üzerinden bir daire ele alalım, burada uzay-zamanla büküleceği için “Pi” sayısı tamamen farklı olabilir. Ya da elektromanyetik alanların ivmeli ortamda (bu konudaki varsayımım henüz çok ham)ki yayılımında genlik ve frekans değiştiği için aralarındaki “altın oran” daha farklı bir sayı olabilecek. Altın oranın değişmesi demek, bütün sistemlerdeki birleşme yapıların değişmesi demek. Gökadaların sarmak kollarından, güneş sistemleri etrafındaki gezegenlerin yörüngelerine kadar… Yani cevabınız, Evet bazı noktalarda değişebilir. Tabii göreceli olarak.. Ama bunu o bölgede yaşayan bir varlığın bilmesine ya da tahmin etmesine imkân yok. O da evreni kendi elindeki sayılarla ele alacaktır. (Eğer bir bilim kurgu romanındaki gibi, bir karadeliğin için bir evren ise mesela) Ama nihayetinde değişmeyen tek bir şey kalacaktır. Matematik. Sayılar ve fonksiyonlar değişebilir. Buna göre denklemlerde değişebilir ama matematik aynı kalır. Bu açıdan bakarsak en temel cevap “Aslında hiçbir şeyin değişmeyeceği ama fizik kuralları açısından göreceli olabileceğidir.”

Ama sizim teorisine bakılırsa paralel evrenlerde yaşayan bizim gölgelerimiz ile aynı düzen içinde yaşıyoruz Hawking yaşadığımız dejavu duygusunun sebebini farklı evrenlerdeki gölgelerimizin biri o anı yaşamıştır ve bizim onlar ile etkileşim içinde olmamızdan dolayı bizde o anı daha sonra yaşararken dejavu oluyoruz demiştir. Ayrıca paralel evrenlerin temasından yeni evrenler ortaya çıkıyorsa ve bizim evrenimizde bu şekilde oluşuyorsa iki aynı özellikli evrenden yeni ve farklı fizik kuralları ile şekillenen evrenler nasıl ortaya çıkabilir ? bence diğer boyutlarda da aynı kurallar geçerlidir.

Ama sicim teorisine bakılırsa paralel evrenlerde yaşayan bizim gölgelerimiz ile aynı düzen içinde yaşıyoruz Hawking yaşadığımız dejavu duygusunun sebebini farklı evrenlerdeki gölgelerimizin biri o anı yaşamıştır ve bizim onlar ile etkileşim içinde olmamızdan dolayı bizde o anı daha sonra yaşararken dejavu oluyoruz demiştir. Ayrıca paralel evrenlerin temasından yeni evrenler ortaya çıkıyorsa ve bizim evrenimizde bu şekilde oluşuyorsa iki aynı özellikli evrenden yeni ve farklı fizik kuralları ile şekillenen evrenler nasıl ortaya çıkabilir ? bence diğer boyutlarda da aynı kurallar geçerlidir.

Sefa, Sicim teorisi tam olarak bizim farklı evrenlerdeki kopyalarımıza yönelik bir durumu kapsamıyor.Paralel evrenleri destekleyici birçok argüman var fakat paralel evrenlerde bizim birer kopyamız olduğu mevzusu onlarca varsayımdan herhangi birisidir. Dejavunun farklı bilimsel açıklamaları söz konusu. bu durumu kanıt olarak gösteremeyiz. Birçok bilim adamı bu tarz söylemleri varsayım olarak dile getirir.Stephen Hawking'in paralel evrenler varsayımı olduğu gibi, bigbang öncesi sıfır zaman hipotezi de vardır. Bu da bigbang öncesine kadar hiçliğin söz konusu olabileceğini ifade ediyor. Halbuki bizim evrenimizin başka paralel evrenlerin etkileşimi sonucu olabileceğini de söylemişti. Bunlardan herhangi birisi mümkün olabilir. Hipotezler kurulmadan gerçekliğe ulaşılamaz. Atom altı parçalar için geçerli olan kuantum yasasını doğrudan farklı boyutlara entegre edemeyiz. Henüz bunun için hiçbir kanıt yok. Ve dejavu veya türevi varsayımlar da buna kanıt gösterilemez. Ama boyutlar arası yasa farklılığı kanıtlarıyla mevcuttur. Bir gün ışık hızına ulaşabilirsen bu teoriyi çürütebilirsin elbette:) Bilim adamlarının birçok varsayımı mevcuttur birçoğu birbirinin zıttı dahi olabilir. Önce varsayım yani hipotez kurulur sonra gerçekliği bilimsel yollar ile sorgulanır sonuçları kabul görür ise bilimsel bir teoriye dönüşür. Stephan Hawking gibi önemli bilim insanları da birçok hipotez üreterek sonuca giden yolları aramaya çalışırlar.Bu varsayımları göz önünde bulundurmak ve üzerinde bilimsel araştırmalar yapmak gerekir. Gerçek bilimsel kanıtlar bulunana dek bence bu böyledir demek için acele etmemeiz lazım. Her an herşey olabilir;)

Güzel bir soru, birçok soru üretme kapasitesine sahip…  Evrenin fizik kuralları farklı yerlerde farklı işliyor mu? Cevap dualite-ikililik içeriyor... Hem, Hayır! Bizim evrenimizde tüm kurallar aynıdır, evrenseldir. Hem'de Evet ! Evrenin farklı noktalarında, bölgelerinde farklı kurallar olabilir... Şimdi cevabı açmaya geldi sıra. Evren de geçerli olan tek sabit "matematik" kurallarıdır. Evren de bir matematik üzerine kuruludur ve fizik kuralları da bu matematikten oluşur. Matematiğin kesinliğine karşın fizik kuralları aynı kesinliği taşımaz. Görecelidir. Ama hepsi, aynı kesinlikteki matematikten türevlenir. (1. aşama açıklama bitti) Evrenimizdeki fizik kuralları, mevcut uzay-zaman geometrisine ve kuvvetlerine göre oluşmuştur. Evrenimizin matematiğinin, biçimlendirdiği fizik kuralları daha big-bang sırasında şekillendiğinden, tüm evrende geçerlidir. Daha üst boyutlara uygulansa bile, sonuçların değişeceğini sanmıyorum. Sadece formüller ve işlem şekli değişir ama sonuç aynıdır. (2 boyutlu bir düzlemde bir dairenin çapı veya çevresi 3 boyutlu bir şekil alırsa, bir kürenin parçası olursa)farklılaşır. Ya çevre aynı kalır, çap değişir, ya çap aynı kalırsa çevre değişir. Matematik bize, çap veya çevre özellikleri belli bir boyuta göre belirlenmiş bir nesnenin, diğer boyutlarda da nasıl olacağını, nasıl farklı olabileceğini ama “öz” ün aynı kaldığını, değişmediğini gösterir. Üst boyutlarda kullanılan matematik değişir (aslına sadık olarak geliştirilir). Ama bunun sonucu fizik kuralları değişmez. Yani “Hayır, değişmez” kısmı bu. (2. aşama açıklama bitti) Evet bazı noktalarda değişir. Özellikle uzay zaman geometrisinin değiştiği noktalarda değişir. Geometri değişikliğinin nedeni; kütle çekimi, ivme, yoğun elektromanyetik alan olabilir. Yani bir karadelik ya da nötron yıldızı yanında fizik kuralları değişir. Çünkü uzay-zamanın geometrik yapısı bu bölgede değişmiştir. Ama buradaki durumu saptamamızı sağlayacak olan fizik kuralları, gene, evrenimizde de genel geçerli olan matematikten türetilecektir. Peki, fizik kuralları niye değişiyor? Üst boyutlardaki durumdan farkı ne? Üst boyutlarda değişen şey, sadece algılama şeklimiz oluyor. Gördüğümüz durum ve olayları farklı açılardan görüyoruz( Matematiksel bakışı kast ediyorum). Ancak incelenen obje ya da durum veya ilişkiler sistemi değişmiyor. Yani kütle çekim kuvveti 6ncı ya da 7nci boyutta güçlenmiyor ya da düşmüyor. Hala iki cismi birbirine aynı kuvvetle çekiyor. Ya da madde ya da enerji için, en üst hız sınırı (C) değişmiyor. Daha önce (3+1 boyutta) de 10 yılda süren yol, 4+1 de “anlık” ise, 5+1nci boyuta geldiğinizde 3+1 için hala 10 yıl, 4+1 içinde hala anlık olarak kalmaya devam ediyor. (Biraz kafa karıştırıcı ama durumun değişmediğine bir örnek olarak ele alın sadece). Kütle çekimde, ivmede, kuvvetli elektromanyetik alanda ise uzayın geometrisi değişiyor. Yani mevcut duruma göreceli olarak atomlar arası enerji dengeleri ve ilişkileri değişiyor. Enerji alanların yoğunluğu değiştiği için, verilen tepkilerin şekli veya süresi de değişiyor. Zaman ve işlevi de değişmiş oluyor çünkü. (Kendi varsayımımla, zaman dalgalarının genliği ve yoğunluğu değişiyor.) Daha önce 3+1 evrenimizde, mevcut enerji yoğunluğunda bütünlüğünü koruyamayan ağır parçacıklar, (kaba tabirle, spin ve evrensel genişlemenin ivmesinden dolayı yapılarını korumak için yeterli enerjiyi toplayamayan gibi…) artık dağılma yerine varlıklarını koruyabiliyorlar. Yeni temel (ağır) parçacıkların varlılığının sürekliliği oluyor bu. Ve enerji ve temel parçacıklar arası yeni ilişkiler zinciri oluyor. (Yüksek hızlı çarpıştırıcılarda gözlenen ve kısa zamanda parçalara ayrılarak dağılan ağır temel parçacıkları kast ediyorum). Bu da daha farklı atom yapıları, daha farklı enerji yükleri ile farklı maddeler demek oluyor. (Örneklemek gerekirse; bir çığ üzerindeki kar parçacıkları olabilir. Çığ’ın hızı arttığı zaman enerjisinin bir kısmı yuvarlanan kar topaklarına geçer ve kar büyük kütleler halinde hareket edebilir. Ancak çığ hız kaybettikçe, yuvarlanma hızları düştükçe, yapılarını koruyamazlar ve yerçekimi ile dağılmaya başlarlar. Daha ufak parçalar hareketlerine devam ederken, ağır olanlarda parçalanır.- Bu düşünce deneyinde, hızlanan ve fazla enerji kazanan kar topaklarının hareket yönlerinde hiçbir cisme çarpmadığını varsayarak ele alın) Ayrıca uzayın geometrisi büküldüğü için, ne bir küre, ne bir kare ya da küp aynı fiziksel yapıda durmayacak. Örneğin iki boyut üzerinden bir daire ele alalım, burada uzay-zamanla büküleceği için bükülme miktarına göre “Pi” sayısı tamamen farklı olabilir. Ya da elektromanyetik alanların ivmeli ortamda (bu konudaki varsayımım henüz çok ham)ki yayılımında genlik ve frekans değiştiği için, aralarındaki “altın oran” daha farklı bir sayı olabilecek. (Altın oranın değişmesi demek, bütün sistemlerdeki birleşme yapıların değişmesi demek. Gökadaların sarmal kollarından, güneş sistemleri etrafındaki gezegenlerin yörüngelerine kadar… ) (3. aşama açıklama bitti) Yani cevabınız, Evet bazı noktalarda değişebilir. Tabii (ortamın şartlarına) göreceli olarak... Ama bunu o bölgede yaşayan bir varlığın bilmesine ya da tahmin etmesine imkân yok. O da evreni kendi elindeki sayılarla ele alacaktır. (Eğer bir bilim kurgu romanındaki gibi, bir karadeliğin için bir evren ise …) Ama nihayetinde değişmeyen tek bir şey kalacaktır. Matematik. Sayılar ve hatta fonksiyonlar değişebilir. Buna göre denklemlerde değişebilir ama matematik aynı kalır. Bu açıdan bakarsak en temel cevap “Aslında hiçbir şeyin değişmeyeceği ama fizik kuralları açısından göreceli olabileceğidir.”

Bildiğim kadarıyla bizim evrenimiz diye adlandırdığımız yerde bulunan karanlık madde oranı 0,0000...(122 tane sıfır) 1. Bundan biraz daha fazla veya az olsaydı taa başlangıçtaki madde oluşumundan şu zamana kadar herşey farklı olurdu ve evrimleşirdi belkide hiç bişey olmazdı. Bizim evrenimizde kurallar heryerde aynı olabilir. Ama karanlık madde oranınının farklı olduğu bir yerde kurallar bambaşka olabilir. Bu bahsettiğim farklı yer bizim evrenimizde olabilir yada başka bir evrenin ta kendisidir. Hatta buna dayanarak bile farklı karanlık madde oranının olduğu bir yerde ışık hızı limiti de farklı olabilir. Mi acaba ?

Karanlık madde nasıl bir etki yaratıyor ki fizik kurallarını belirlediği yönünde bi düşünceye kapıldınız ?

Bana göre ana kural, kritik denge, mükemmel denge, kaos... Yiğit bey'in belirttiği gibi, karanlık madde oranı çok yüksek. Eğer bundan biraz daha az ya da fazla olması yeni dengelere yol açar ve yeni yapılar oluşurdu kuşkusuz. Ama ışık hızının limitinin farklı olacağını sanmıyorum. Çünkü kaynağı evrenin içinden değil, evrenin yapısından kaynaklanıyor. Şu olabilirdi, evrendeki enerji yoğunluğu (maddelerinde içerdiği enerji+ enerji) farklı olsaydı. Farklı bir dalgalanma hızı olabilirdi. ama bunu bizim saptamamıza imkan olmazdı çünkü göreceli olarak bir gene saniyede 300.000 km ölçerdik. Ama (evrenin) dışarıdan 3ncü bir gözlemci, bu evrenimizle diğer evrenimiz arasında kilometerde mesela diyelim 10 santim uzunluk farkı ölçebilirdi. Kıssa'dan hisse, tüm evrenler için aynı matematik kuralları geçerli olmalı ama aynı fizik sonuçları olmayabilir.

açıklamalarınız tatmin edici olsa da kafama takılan bir şeyi daha sormak istiyorum Burtay bey, matematik kurallarını belirleyen nedir??

Bu soruya verebileceğim bilimsel bir cevap yok. Cevabım öznel ve daha çok inançla alakalı :-) Ama doğruluğundan emin olduğum bir inanç :-) Zaten sırf bu, tüm evren'i, evrenleri, her şeyi (evrim dahil) mantıklı ve tutarlı, birbiri ile içiçe kılmaya yetiyor.

peki, teşekkürler :)

ve bu açıklamalar bana yeni başlıklar açtırmama sebep oluyor :)