Sormak istediğim ve açıklamaya çalıştığım aslında şuydu, bir örnekle anlatayım. Hareket halindeki bir tren vagonun tam ortasında bir lamba olsun. Lamba yandığında ışık hüzmesi hem trenin gidiş yönüne hem onun ters yönüne c hızıyla yayılacaktır. Vagonun içindeki bir gözlemci, ışığın vagonun önüne ve arkasına aynı anda (eş zamanlı) ulaştığını görecektir. Öte yandan, tren dışındaki bir gözlemci için durum farklıdır. Işığın hızı, gözlemcinin içinde bulunduğu eylemsiz sisteme bağlı olmaksızın, her gözlemciye göre aynıdır ve vagonun her iki yönüne doğru c hızıyla gider. Vagonun arkası kendisine doğru gelen ışığa yaklaşırken, vagonun önü kendisine doğru gelen ışıktan uzaklaşmaktadır. Dolayısıyla, ışık vagonun arkasına daha çabuk, vagonun önüne daha geç ulaşacaktır. Demek ki, bu iki olay, yerdeki gözlemci için 'eş zamanlı' değildir. Görüldüğü gibi, tren içindeki gözlemciye eşzamanlı görünen iki olay tren dışındaki gözlemciye farklı zamanlarda olan iki olay olarak görünmektedir. Oyunu biraz daha eğlenceli kılmak için, trenden daha hızlı giden bir yarış arabası içindeki gözlemcinin olayları nasıl göreceğine bakalım. Yine, ışığın hızının, gözlemcinin içinde bulunduğu eylemsiz sisteme bağlı olmaksızın, her gözlemciye göre aynı olduğunu ve vagonun her iki yönüne doğru c hızıyla gittiğini anımsayalım. Yarış arabası, trenden daha hızlı olduğu için, arabadaki gözlemciye göre tren ters yönde gitmektedir. Dolayısıyla, vagonun önü kendisine doğru gelen ışıktan uzaklaşmaktadır. Dolayısıyla, ışık vagonun arkasına daha geç, önüne daha erken ulaşacaktır. Demek ki bu iki olay, arabadaki gözlemci için eşzamanlı değildir. Sonuç: Bir vagonda geçen iki olayın kronolojik sırası; yerdeki, vagondaki ve trenden hızlı giden bir araçtaki üç gözlemci tarafından farklı görünmektedir. O halde, farklı eylemsiz sistemlerde eşzamanlılık olmaz derim. Ne düşünüyorsunuz?

Bence, "Dolayısıyla, vagonun önü kendisine doğru gelen ışıktan uzaklaşmaktadır. Dolayısıyla, ışık vagonun arkasına daha geç, önüne daha erken ulaşacaktır." kısmı çift yarık deneyinde parçacığın, gözlemci dedektörü, yolda onu geçmeden önce bilmesiyle, eşdeğerli.

Bence, "Dolayısıyla, vagonun önü kendisine doğru gelen ışıktan uzaklaşmaktadır. Dolayısıyla, ışık vagonun arkasına daha geç, önüne daha erken ulaşacaktır." kısmı çift yarık deneyinde parçacığın, gözlemci dedektörü, yolda onu geçmeden önce bilmesiyle, eşdeğerli. Ayrıca, trenin arabada, arabanında trende zaman genişlemesi gördüğünüğü eklemeyi unutmuşsunuz. (Hangisi kendisini duran olarak kabul ediyorsa, diğerini hareketli gördüğünden, kendi saatine göre, "diğerinin zamanını" genişlemiş/yavaşlamış görüyor.)

Kutsal Bilge, Aslında herkes doğru söylüyor. Sadece ayrıntılar açıklanmadığı zaman farklıymış gibi görünüyor. Mesela; Bu aracın boyu ne kadardır? Bu araç ne kadar hızlı gitmektedir ve hızı değişken midir, sabit midir? Yönü değişken midir? gibi ayrıntılar verildiğinde tüm yanıtların aynı şeyi söyleyeceğini görürsünüz. Ama aracın önü ile arkası arasındaki zaman farkı konusu beni düşündürdü. Mehmet Ali'nin dediği gibi eğer ivmeli hareket varsa benim ilk başta söylediğim karadeliğe düşmekte olan bir cisim gibi örnekleme olur ve zaman farkı olur. Başka türlü fark ancak dışarıdaki bir gözlemci tarafından tespit edilebilir. O da göreli olur. Yani aracın içindeki kısımlar farklı zamanlar yaşamazlar. Işığın öne ve arkaya farklı zamanda varması da yine görelidir ve dışarıdaki gözlemci tarafından ancak farklı ölçülebilir. Bu da zaten trenin boyunun gidiş yönünde kısalması örneğinin ışık versiyonudur. Yani buradan kimseye ekmek çıkmaz...

Christophegrangé, verdiğin örnek doğru. Sabit hızla hareket eden trenin ortasında yanan lambadan çıkan ışık trenin başında ve sonundaki gözlemcilere aynı anda ulaşır. Tren ışık hızına yakın bir hızla ya da çok düşük hızlarda hareket etse de bu değişmez. Ama dışarıdan sabit bir noktadan bakan gözlemci ışığın ilk önce arkadaki kişiye, daha sonra da öndeki kişiye ulaştığını görür. Hangisi doğru görmüştür diye soramayız çünkü her ikisi de kendi referansına göre doğrudur. Yani ortada iki farklı gerçeklik vardır ve her ikisi de doğrudur. Yani bu durumda “gerçeklik” de görelidir. Hızlanan trendeki zaman farkı konusuna dönersek; trenin baş ve son kısmındaki saatlerde zaman farkı oluşur çünkü hızlanan tren, gidiş yönünün tersi yönünde kütle çekimi etkisi yaratır. Yani hızlanan araçtaki geriye bastırma etkisi, kütle çekimi etkisi ile eşdeğerlidir. Dolayısıyla kütle çekimi etkisinin yaratmış olduğu zaman genişleme/daralma etkisi trende de yaşanacaktır.

Kim, niye eksilemiş öğrenebilir miyim acaba?:)

Gözlemlenen hareketli nesnenin ışık hızından daha hızlı hareket ettiğini görüyorsanız : (c.v)/(c-v)