Paul Kennedy'nin "Büyük Güçlerin Yükselişi ve Çöküşü" adlı kitabına dayanarak AB tarihini, Çalışma hayatına ve Sendikalara etkisi açısından incelemiştim yıllar evvel... (Başka kaynaklarda kullanmıştım ama 20 küsur yıl geçti.)
Olayları MÖ 200'li yıllar dan sonra ele aldım. Asimov'un bir kitabından esinlenerek (Romanın adını unuttum. Hari Seldon'lu olanlardandı. Matematikçiler, geçmişe ve olaylara bakıp geleceği tahmin ediyorlardı...)
Çok ayrıntıya giremeyeceğim için ana olayları numaralandırdıydım.
Mesela, İmparator August (aylardan birine adı verilen Jül Sezar) Mısır'ı fethedince, şahsi mülkü sayılıyor. Tüm Roma'nın tahıl ambarı. Gelirleri Sezar'ın hesabına yazılıyor.
Ve tahıl üretimi azalmasın, gelir kaybı olmasın diye, köylüler toprağa bağlanıyor.
Yani, "Serf" sistemi doğuyor.
Roma'nın genişlemesi, ardından Hunlar, Germen kavimleri göçü sonrasında Roma-Germen İmparatorluğunda tüm Avrupa'ya yerleşiyor, Avrupa kabile yapısından, yerleşik hayatın gereklerine geçince de oligarşinin bir parçası oluyor. En son Rusya'da kalkıyor. 1800'lü yılların 2nci çeyreğinde (1840'lar diye hatırlıyorum ama emin değilim. Deli Petro zamanı)... Rusya'nın sanayileşme hamlesinde, ucuz işgücü sağlamak için...
Sonra kapitalizm, liberalizm, demokratik haklar sendikalaşma filan devam ediyor.
Günümüze kadar ilerletmiştim.
Tabii sorduğunuz soruyla ilgili olan kısmı bu değildi. Dönüm noktası olan her olayın paragrafının yanına bir sayı koymuştum.
Amacım, 1 - 2 ve "3"ün sebebidir. 4 ve 2, "5" in sebebidir. 3 ve 7 ve 4 , "8" in sebebidir, gibi bir neden-sonuç üzerine ilişkiler ağı kurmaya çalıştım. Değişkenleri çok sınırlı tutmaya çalışsam da, beşinci, altıncı aşamalardan sonra matris çok karmaşıklaştı.
Mesela 3ncü sebep, 20nci paragrafla (değişkenle), 25nci sonuca etki edebiliyordu.
Sonunda karmaşıklaşınca iş, içinden çıkamadım. İnsan beynine basit gelen ilişkiler zincirini ve değişkenleri kağıda dökmek çok zordu.
Ama sorunuza gelirsek, eğer ama eğer tüm değişkenleri doğru yere koyabilirsek, neden sonuç ilişkisi bakımından gelecek hakkındaki tahminlerde "kesinliği yükseltebiliriz".
Gene bir olasılık olarak kalacak ama ihtimali yükselecek.
Ancak geçmişin tüm verileri her zaman elimizde olmayacak. Bazı veriler dönemlik olarak var olup, etki edip, sonradan iz bırakmadan kayboluyor.
Sanki yörüngesinde giden bir meteora çarpan bir kum tanesinin kelebek etkisi gibi.
Teoride olabilir. Pratikte ise "olasılık kesinliğini artırmak" mümkün sadece bence...
Süper zeka da olsa yapılan model sadece, eldeki verilere göre hazırlanmış olacak... Ya elde olmayan veriler? Unutulmuş, kaybolmuş olanlar?
Su an gelecek öngörüsünde bulunmak için çalışıyorum. Çocuklarımıza nasıl bir gelecek bırakıyoruz? diye... (Bunu ayrı bir sayfa sorusu yapacağım şimdi, başkaları nasıl bir gelecek öngörüyor acaba?)