Gökbilimciler Birleşen Gökadalarda Bir Şok Dalgası Tespit Ettiler

Evrendeki en büyük yapılardan bazıları arasındaki çarpışmalar tarafından üretilen devasa şok dalgası, ilk kez görüntülendi.

Görüntü, Güneş Sistemi'nden 1,2 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan üç küçük gökada alt kümesinden Abell 98'de yakalandı.

Devasa bir gaz filamenti, birleşmeye başladıkları sırada iki gökada alt kümesi arasındaki ilk 'temas' olduğu tahmin edilen birleşme ekseni boyunca oluşan şok dalgasını içeriyor.

Kentucky Üniversitesi'nden fizikçi ve astronom Arnab Sarkar, "Bu keşifle, birleşme sürecinin çok önemli bir erken döneminde bir galaksi kümesinin iki alt kümesini, aralarındaki güçlü bir şok dalgasıyla yakaladık ve Evrenimizdeki en büyük yapıların oluşumundaki eksik bir bağlantıyı tamamladık" dedi.

Fotoğraf: Abel 98'de şok dalgası boyunca basınç ölçümü. (Arnab Sarkar)

Evren sürekli olarak kendisiyle etkileşim ve kendini düzenleme sürecindedir. Galaksiler, uzayda sürüklenen izole varlıklar değildir; yerçekimi her yerdedir. Sürekli etkileşim, kümeler, üstkümeler ve megakümeler ve iplikçiklerle sonuçlanır. Bu yapılar da birbirleri ile etkileşime girer ve giderek daha büyük yapılar oluşturur.

Bu etkileşimler, elbette, insanın zaman ölçeklerinde gerçekleşmiyor. Gökbilimciler ancak, birleşen kümeleri farklı aşamalarda gözlemleyerek bu çarpışmaların nasıl gerçekleştiğini tahmin ediyorlar.

Gökada kümeleri içinde, tahmin edebileceğiniz gibi, yerçekimi ortamı oldukça yoğundur ve alt kümeler birleşerek genel küme içinde daha büyük yapılar oluşturur.

2014'te gökbilimciler, Abell 98 içindeki A98N ve A98S adlı iki alt kümenin, birleşiyor gibi göründüğünü kaydetti.

Amerikan Astronomi Derneği'nin 240. toplantısında bulgularını sunan Sarkar ve ekibi, Dünya yörüngesindeki Chandra X-ışını Gözlemevi'ni kullanarak iki alt küme arasındaki bölgeyi daha yakından inceledi. Orada, A98N'nin güneyinde bir şok kenarının "kesin kanıtı" olarak tanımladıkları şeyi buldular.

Kümeler arası ve kümeler arası birleşmeler oldukça yaygın olsa da (çünkü Evren galaksi kümeleriyle doludur), erken evrelerinde birini yakalamak oldukça nadirdir. Daha sonraki aşamalarda, bu aşırı etkileşimlerin ürettiği şok dalgaları da dâhil olmak üzere çok şey görüyoruz, ancak kümeler ilk kez bir araya geldiğinde görebildiğimiz örnek sayısı çok az.

Bunun nedeni, tespit edilmelerinin daha zor olması olabilir, ancak Sarkar ve meslektaşları tarafından yapılan tespit, neyin aranacağı hakkında bazı bilgiler sağlayarak gelecekteki aramaları kolaylaştırabilir. Ve elbette, küme birleşmelerinin nasıl gerçekleştiğine ve geliştiğine dair anlayışımızdaki bazı önemli boşlukları dolduruyor. Bu, galaksi kümelerinin evrimi hakkında daha iyi tahminler yapabileceğimiz anlamına geliyor.

Ekibin araştırması, Amerikan Astronomi Derneği'nin 240. toplantısında sunuldu. Bulguları açıklayan bir makale The Astrophysical Journal'a gönderildi ve arXiv'de mevcut.