Uçak ve Uzay Mühendisliği Nedir?

Kabaca söylemek gerekirse uçak mühendisliği atmosfer içinde hareket eden makinelerin tasarımı ve imalatıyla ilgilenir. Uzay mühendisliği ise atmosfer dışındaki uzay araçlarının (uydular, uzay mekikleri, roketler, sondalar gibi) tasarımı ve imalatıyla ilgilenir. Uçak ve uzay mühendisliği bir çok yönden yakınlık gösterse de, en belirleyici farkın uçak mühendisliğinin aerodinamik üzerine, uzay mühendisliğinin de yörünge dinamiği üzerine kurulmuş olan bölümler olduğunu söyleyebiliriz.

Öncelikle uçak mühendisliğinden başlayalım. Disiplinler arası bir alan olan uçak mühendisliği ilkin sadece makine mühendisliğinin çalışma alanına giriyordu. Her aksamı mekanik, direk insan vücuduna bağlanabilen kanatlarla uçak mühendisliği başlar. Uçak, teknolojinin gelişmesiyle sırasıyla zeplinler, rüzgarda süzülebilen planörler, yerden çekilip hız kazandırılabilen planörler, içten yanmalı tek motorlu uçaklar, çok motorlu uçaklar, jet motorlu ve sonrasında deneysel jet motorları ve çeşitleriyle güç sağlanan uçaklar olarak günümüze gelmiştir. Jet motorlarıyla beraber uçaklar çok yüksek hızlara çıkmıştır  ve mekanik yönlendirme sistemleri yetersiz kalmıştır. Bununla beraber uçak mühendisliği artık makine mühendisliğinin çalışma alanından çıkarak disiplinler arası bir alan olmuştur. Bu alan elektrik elektronik ve yazılım mühendisliğinden de yararlanacak kadar genişlemiştir.

Soğuk savaş döneminde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay yarışına girmeleri, yani insanlığın artık uzaya çıkmayı hedeflemesi üzerine uzay mühendisi yetiştiren kurumlar ortaya çıkmıştır. Temeli uçak mühendisliğine dayanan ama atmosfersiz ortama göre tekrar uyarlanan bir eğitimdir bu kurumlarda verilen. Atmosferden çıkış ve girişlerde uzay araçları yüksek hızlara çıkıp büyük bir sürtünme kuvvetine maruz kalacağından ve aracın yüzeyi oldukça yüksek sıcaklıklara ulaşacağından dolayı artık geleneksel malzemeler yeterli olmayacaktır. Bunun yanında dünyanın çekim alanından kurtulmak için jet motorlarının ürettiği güç de yeterli olmayacak ve roketler geliştirilecektir. Ayrıca artık aracı yönlendirmede etkili olan değişkenler de değişmiştir. Atmosferin sürtünme kuvveti ve basınç farkıyla irtifa kazanma yerine dünyanın çekim alanını kullanarak yön ve hız kazanmak ve eylemsizlik yasası gündeme gelecektir. Böylece uzay mühendisliği, malzeme bilimi, itki motorları ve yörünge mekaniği ile ilgili bilgilerimizin gelişimiyle eş zamanlı olarak gelişmiştir. Uzay mühendisliği ürünü olan Mir Uzay İstasyonu ve Uluslararası Uzat İstasyonu (UUİ) sayesinde de yer çekimsiz ortamda deneyler yapılabilmiş, bilime genel anlamda katkı sağlanmıştır.

Uçak ve uzay mühendislerinin çalışma sahası sadece havacılık ve uzay sektörü değildir. Bunların yanında otomotiv sektörü, devletlerin uzay ajansları (Ülkemizde TÜBİTAK-UZAY, Amerika'da NASA, Rusya'da ROSCOSMOS gibi), havayolu şirketleri ve savunma sanayisinde görev alırlar. TÜBİTAK-UZAY gibi kurumlarda görev almak için çeşitli özel şartlar aranmaktadır. Hükümetteki sicilinizin "tertemiz" olması gerekir. Başvurulması üzerine yetkililer yakın aile fertlerinize kadar araştırma yaparak "sıkıntı" çıkaracak herhangi bir unsurun bulunup bulunmadığına bakarlar. Tabii ki bildiğiniz gibi hükümetlere göre "sıkıntı" kelimesinin tanımı değişkenlik gösterebilir.-  UUİ'de katkısı bulunan ülkelere has olmak üzere astronot/kozmonot olarak UUİ'de görev yapma fırsatı da bulunur. Çalışma ortamları genelde ofistir. Sürekli olmasa da gerektiğinde sahaya çıkıp gereken kontrolleri yaparlar.

Aylık geliri kurumdan kuruma fark gösterse de ortalama 3000 tl gibi bir başlangıç maaşı söz konusudur. Ondan sonrası tüm mesleklerde olduğu gibi kendinizi geliştirmenize bağlıdır.

Uçak ve uzay mühendisliğinin geleceği oldukça parlak görünüyor. Devlet ve özel uzay ajanslarının büyük bir ciddiyetle Mars'ta koloni ve Ay'da üs kurmayı planladığı günümüzde bu mesleğin geleceği için hiç bir kötümser yorumda bulunamayız. Ülkemiz çapında düşünürsek, dünyanın geri kalanına göre düşük bir hızda da olsa uçak-uzay sektörünün büyüdüğünü söyleyebiliriz.

Tercih konusunda makine mühendisliği için söylediklerimi bu bölümde de söyleyeceğim. Fizik ve matematiğe ilginiz varsa zorluğundan korkmayın. Şunu tekrar hatırlatmam gerekiyor: Bunları sizin gibi bu bölümü okumaya aday biri olarak söylüyorum.

Soru ve görüşlerinizi iletmek için [email protected] adresinden bana ulaşabilirsiniz. Hepinize başarılar.

İleri araştırma için bkz: Robert Goddard, Konstantin Tsiolkovsky