Samanyolu'nda Şiddetin Tarihi, Bir Haritada Tablolandı

Evrenin tarihi boyunca, Samanyolu galaksiler arası uzayda sakince gezinmedi. Aslında tam tersine. Son 13,6 milyar yıl boyunca, diğer birçok galaksiyle çarpıştı ve onu yok etti.

Şimdi, Almanya'daki Max Planck Astronomi Enstitüsü'nden Khyati Malhan liderliğindeki gökbilimciler, özenli bir çalışmayla, bu eski galaktik birleşmelerden 6 tanesinin haritasını çıkardılar. Sonuçlar, galaksimizin tarihi, büyümesi ve evrimi ile buradaki yıldızların kökenleri hakkında daha iyi bir görsel bakış açısı sunuyor.

Araştırmacılar makalelerinde, "Burada sunduğumuz Samanyolu birleşmelerinin dinamik atlası, eylem halindeki galaksi oluşumunun küresel bir görünümünü sunuyor" diye yazıyor. "Böylece, çalışmamız galaksimizin tam hiyerarşik oluşumunu çözmenin ilk adımlarına ve ayrıca Samanyolu halesinin küresel kümelerinin ve yıldız akışlarının kökenini anlamaya katkıda bulunuyor."

Samanyolu galaksisi, süper kütleli bir kara deliğin yörüngesinde dönen düz bir yıldız diskinden ibaret değildir. Yerçekimi erişimi küreseldir, yalnızca galaktik düzlemin üstünde ve altında uzanan değil, aynı zamanda bu diski ve çevresini de çevreleyen bir küredir. Bu yapıya galaktik hale denir ve ağırlıklı olarak diğer birçok galaksiyle birleşme sonucu oluşmuştur.

Bu tarihi araştırmak, yenilikçi bir dedektiflik işi gerektirir. Üstesinden gelinmesi gereken ilk engel, uzayda nesnelerin ne kadar uzakta olduğunu bilmenin gerçekten zor olmasıdır. Yıldızları bir X ve Y eksenine eşleyebiliriz, ancak bir şeyin özünde ne kadar parlak olduğunu bilmiyorsanız, mesafesini anlamak daha zordur. Bu, yakın zamana kadar yıldız gruplarını ayırt etmeyi çok zorlaştırmıştı.

Samanyolu başka bir gökada ile etkileşime girdiğinde, gelgit (yerçekimi) kuvvetleri diğer galaksiyi uzatır, böylece yıldız akışı dediğimiz şeyi oluşturur.

Ayrıca, küresel kümeler ve uydu gökadalar olarak adlandırılan yoğun yıldız kümelerinin de genellikle halede gizlenen galaktik birleşmelerin kalıntıları olduğu düşünülür.

Son yıllarda, gökbilimciler Gaia adlı bir proje sayesinde galaktik haledeki bu akışlardan daha fazlasını tespit ettiler. Gaia uydusu, Samanyolu yıldızlarının üç boyutlu uzayda şimdiye kadarki en yüksek doğrulukla kesin konumunu ve hareketini bulmak için yıldız paralaksını kullanıyor ve sağladığı keşifler oldukça göz alıcı.

Gaia’nın erken 3. Data paylaşımı Aralık 2020'de gerçekleşti ve Malhan ve meslektaşları, yıldız gruplarını manuel olarak analiz etmek yerine, grupların bir galaktik birleşmeyle bağlantılı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olan istatistiksel bir prosedür kullandılar.

5 bilinen birleşmeye ek olarak ekip, Pontus adını verdikleri tamamen yeni bir birleşme keşfetti. Pontus hakkında henüz fazla bir şey bilmiyoruz, ancak onunla ilişkili yıldızların Samanyolu'nun ana dönüşüne karşı çok yavaş hareket ettiğini biliyoruz. Bunun, birleşmenin galaksimizin tarihinde çok erken bir tarihte, muhtemelen yaklaşık 8 ila 10 milyar yıl önce gerçekleştiğini gösterebileceğine inanıyorlar.

Ayrıca LMS-1/Wukong hakkında yeni bir şey öğrendiler. Samanyolu ile ne zaman birleştiğine dair henüz bir zaman çizelgemiz olmamasına rağmen, bu yıldızların ata galaksisinin Evren tarihinin çok erken bir döneminde oluşmuş olabileceği düşünülüyor.

Çalışmada, Samanyolu'nda saklanan diğer birleşmelerin cesaret verici ipuçları da var. Otomatik sistem, Kraken dahil olmak üzere bilinen iki birleşmeyi kaçırdı fakat ekip tarafından verilerin manuel analizi, bilinmeyen başka bir birleşme olduğunu gösterdi. Geriye kalan 195 nesnenin en azından bir kısmı bunlara bağlı olabilir; ya da daha küçük izler bırakan daha küçük birleşmelerden olabilir.

Araştırmacılar, bir sonraki adımın, tüm birleşmelerin bir zaman çizelgesini yeniden oluşturmaya çalışmak olduğunu söyledi.

"Böyle bir bilgi zenginliğiyle, Samanyolu'nun 'kronolojik' birleşen tarihine dair bir anlayış inşa ederek galaktik arkeolojinin 'zamansal' yönünü keşfedebileceğiz."

Araştırma The Astrophysical Journal'da yayınlandı.