Kolay Yoldan Hafızamızı Nasıl Güçlendiririz?

Yaşlı bir köpeğe yeni numaralar öğretemezsiniz. Ama konu beyin olunca, bilim adamları bu özdeyişin gerçeklerden fazlasıyla uzak olduğunu keşfettiler. İnsan beyni, yaşlılık dönemlerinde bile adapte olabilme ve değişebilme gibi, ‘Nöroplastisite’ adı verilen büyüleyici yeteneklere sahiptir. Doğru yönlendirme ile beynimiz yeni sinirsel yollar yaratabilir, var olan bağlantıları değiştirebilir ve hayattaki daimi değişkenlerin hepsine mutlak anlamda uyum sağlayarak tepkiler üretebilir ⁽¹⁾.

Beynimizin kendini şekillendirebilmesindeki bu inanılmaz yeteneği, konu öğrenmeye ve hafızaya geldiğinde aynı şekilde devam etmekte. Nöroplastisite’nin doğal gücünü; yaşınızı bir kenara bırakarak bilişsel ve kolay öğrenebilme kabiliyetlerinizi geliştirmek, aynı zamanda hafızanızı güçlendirmek için kullanabilirsiniz. Nasıl mı?

1- Beyin Egzersizleri Yapın

Olgunlaşmaya başladığımız anda beynimiz, bir bilgiyi hatırlamak, aşina olduğumuz problemleri çözmek, görev ve projelerimizi bitirmek gibi durumlarda minimum mental efor harcayarak milyonlarca nöral metabolik yol geliştirir. Fakat siz sadece bu yollara bağlı kalırsanız, beyninizin güçlenmesi için gereken motivasyonu sağlayamazsınız. Kısacası onu zaman zaman dürtmeniz gerekiyor.

Hafızamız, tıpkı body-building gibi ‘geliştir ya da kaybet’ mantığıyla çalışır. Beynimizi ne kadar çok çalıştırırsak geçmişte gizli kalan bir bilgiyi hatırlamamız da o kadar kolay olacaktır. Karşımızı çıkan  bütün o entelektüel beyin egzersizlerini uygulamak zorunda değiliz. En iyi egzersizler, her zaman rutinin dışına çıkarak zihnimize meydan okuyan yolları denemekten geçer. Nasıl mı?

Yeni bir aktivite yapmaya başlayın. Ne olursa olsun, size farklı gelen ve yıllardır koltuğuna yayılmış beynimizi yerinden kaldıracak herhangi bir aktivite, öğrenmenizi ve hafızanızı güçlendirecektir. En sevdiğiniz kahve evinin köşesinde sıcacık kahvenizi yudumlarken bile bir şeyler çözebilirsiniz. Ve evet, bunu beyin egzersizi yapmak için çözmelisiniz.

(Görsel 2)

2- Gülün

Gülmenin en iyi ilaç olduğunu duymayanımız yoktur. Beynimizin sadece belli başlı bölgelerinin ürünü olan diğer duygusal tepkilerin aksine, gülmek beynin tamamında hissedilir ve en önemli egzersizlerden biridir. Hatta daha fazlası, Daniel Goleman’ın deyişiyle, gülmek, insanlara daha geniş düşünme ve daha özgür iletişim kurma olanağını tanır ⁽²⁾.

Gülmek için yollar mı arıyorsunuz ?

Kendinize gülmeyi öğrenin. Sizi sinir eden anlarınızı paylaşın, buzda ayağınız kayıp düştüğünüz zaman kızmak yerine bunun komik olduğunu bilin ve gülün. İçinizden gülmek geldiğinde bunun önüne geçmeyin. Emin olun, en resmi ve kurumsal anlarda bile, yerinde ve ince bir espri her zaman kabul edilebilir. Eğlenceli insanlara daha çok vakit ayırın, sürekli somurtmanıza sebep olan insanlara daha az zaman tanıyın. Masanızda oyuncak arabanız olsun mesela, duvarınızda komik bir poster, bilgisayar ekranında sürekli gülümsemenizi sağlayacak bir resim. Bunları yapamıyor musunuz? İşi uzmanına bırakın, yani gülmek için bahaneye ihtiyaçları olmayan uzmanlardan öğrenin, çocuklarlardan. Onlarla oynamanın zevkinden kendinizi asla alıkoymayın.

Evet, sürekli gülün.

(Görsel 3)

3- Fiziksel Egzersizlerden Uzak Kalmayın

Beyin egzersizlerinin zihin sağlığımız için çok önemli olması, asla terlemeyeceğiniz anlamına gelmiyor. Fiziksel egzersizler zihninizi güçlendirir ve algınızı keskin tutar. Beyine giden oksijen miktarı arttıkça diyabet ve kalp hastalıkları gibi sonradan hafıza sorunlarına sebep olabilecek hastalıkların da riskini azaltırsınız. Fiziksel egzersizler aynı zamanda beynin kimyasıyla oynayarak stres hormonlarının salgılanmasına da engel olur. Sadece televizyon karşısında sabah programları izleyerek aerobik egzersizleri yapmaktan bahsetmiyoruz. Genel olarak, kalbimiz için iyi olan, beynimiz için de iyidir. Duygusal ilişkilere farklı bir yazımızda bakalım, o konu fazlasıyla karışık.

Fiziksel egzersiz demişken, bunu sadece fitness a indirgemeyelim. El-göz koordinasyonu ve ileri kompleks motor tepkiler gerektiren bütün aktiviteler, beynimizi güçlendirmemiz için idealdir.

(Görsel 4)

4- Uykunuzu Düzenli Tutun

Üniversite vize haftalarını kola-kahve deposu halinde 3 saatlik uykuyla geçirdiğimizi hatırlıyorum. Nitekim geceler boyu süren o çalışmalar ne hikmetse bize dersleri geçiremezdi. Uykunuzu alabileceğiniz süre ve gün içerisinde en iyi zihinsel performansa sahip olabileceğiniz uyku süresi arasında büyük fark vardır. Kanıtlanmış bir şey var ki, orta yaşlı insanların 7 saatten fazla bir gece uykusuna ihtiyaçları yoktur ⁽³⁾.  Daha da kısaltırsak, birkaç saatlik kesintisiz bir uyku bile farklılıklar yaratabiliyor. Hafızamız, yaratıcılığımız, problem çözümü ve analitik düşünme yeteneklerimiz tamamen iç içe geçmiş durumdadır ve bunları sağlıklı kullanabilmemizin en iyi yolu da yeterli uykudan geçer.

Her gün aynı saatte yatağa gidin ve aynı saatte uyanmaya çalışın. Tatil ve hafta sonlarında bile bu rutini bozmayın. Birkaç hafta sonra uyku probleminizin tamamen bittiğini ve daha iyi bir hafızaya sahip olduğunuzu gördüğünüzde şaşıracaksınız. Uyumadan en az 1 saat önce televizyon, bilgisayar, zor olsa da telefon ekranından uzak durun ve akşam kafeinli içecekler tüketmeyin.

(Görsel 5)

5- Arkadaşlarınızla Zaman Geçirin

Hafızamızı nasıl güçlendiririz başlıklı bir seminere katıldığımda, konuşmacı ‘uzman’ bütün sunum boyunca Sudoku, Satranç gibi beyin egzersizleri içeren birçok bulmacadan ve aktiviteden bahsetmişti. Seminer sonunda aklımda kalan tek şey, neden zihnimi güçlendirmek için sürekli kalem kağıda veya bir alete ihtiyacım olsun sorusuydu.

İnsan, yapısı gereği sosyal olmak zorundadır. Bir adada tek başımıza bırakılarak yaşam mücadelesi verebilmemiz için şekillendirilmiş bir tür değiliz. İnsan ilişkileri beynimizi dürtüler ve gerçekte insanlarla sürekli kontak kurmamız da bir beyin egzersizidir. Araştırmalar gösteriyor ki, hayatımızdaki etkili bir arkadaşlık ve güçlü bir destek mekanizması, sadece duygusal değil aynı zamanda beyin sağlığımız için de hayati rol oynar. Harvard Üniversitesi Toplum Sağlığı bölümünde yapılan bir araştırmaya göre, aktif sosyal hayatı olan insanlar en az hafıza kaybı oranına sahip olanlardır ⁽⁴⁾.

(Görsel 6)

6- Stresinizi Kontol Altında Tutun

Stres, beynimizin açık ara en büyük düşmanıdır. Zamanla, kronikleşmiş stres beyin hücrelerini öldürür ve beynimizin anıları hatırlamaya ve şekillendirmeye yarayan kısmı olan Hipokampüs kısmına zarar verir ⁽⁵⁾. Araştırmalar aynı zamanda unutkanlık ve stres arasındaki direkt bağlantıyı göstermektedir. Stresi kontrol altında tutmak için?

• Realist olun, ne zaman hayır demeniz gerektiğini bilin

• Gün içinde kendinize kısa aralar hediye edin, ve sadece sizinle olun

• Duygularınızı içinizde bastırmayın, ifade edin.

• İş ve boş zamanınız arasında dengeli ve sağlıklı bir zaman olsun

• Aynı anda sadece bir işe odaklanın

Ek olarak, stresi yok etmek ve beynin çalışma rutinini değiştirmek için meditasyon yapılabilir. Beyindeki sinir hareketliliğini gösteren çalışmalar, meditasyon yapan insanların beyinlerinin sol Prefrontal korteksini çok daha yoğun kullandıklarını gösteriyor ki, beynimizin alnımıza yakın olan bu bölgesi, tamamen sakin ve ılımlı olmamızı sağlar.

(Görsel 7)

Kaynaklar
1) Neuroplasticity. Jeffrey M. Schwartz : The Mind and the Brain
2) Daniel Goleman. Emotional İntelligence / Makale: Why it can Matter More than IQ.
3) National Sleep Foundation, 2013 International Bedroom Poll
4) Harvard Health Letter: July 2014
5) https://tr.wikipedia.org/wiki/Hipokampus

Görsel Kaynaklar
1) Kapak Görseli: https://functionwellmedicine.files.wordpress.com/2013/04/forget.jpg
2) http://www.corept.net/wp-content/uploads/2014/08/brain-power-1024x622.jpg
3) http://data.whicdn.com/images/77248946/large.jpg
4) http://www.outsideonline.com/sites/default/files/styles/img_850x480/public/migrated-images/exercise-brain_fe.jpg?itok=1louHTC0
5) https://www.lifestyleupdated.com/wp-content/uploads/2012/07/Polyphasic-Sleep-Cycles-e1341840035630.jpg
6) https://typeset-beta.imgix.net/rehost/2016/9/13/e4d8bbe3-c30c-49d2-ab8f-441c8f264fbc.jpg
7) http://img.gawkerassets.com/img/18bmi43s8r80tjpg/original.jpg