İnsanlar Travmatik Olaylar Sırasında Neden Ayrışırlar

Stresli bir olay sırasında hiç kendinizi kopmuş hissettiniz mi? Bu beyninizin sizi koruması olabilir.

 

Travmatik durumlarda insanlar beklenmedik bir duygusal uyuşukluk dalgası yaşayabilir veya gerçeklikten kopmuş ve beden dışı bir deneyim yaşıyormuş gibi hissedebilirler. Bu kopukluk belirtileri, tehdit edici duygu ve fikirleri kişinin ruhunun geri kalanından ayıran bir savunma mekanizması olan ayrışmayı tanımlar. Peki, üzücü olaylar yaşarken zihnimiz neden bazen ayrışır?

New York'taki Buffalo Üniversitesi'nde psikiyatri profesörü olarak görev yapan Steven Dubovsky, dissosiyasyonun şiddet içeren bir suçun ya da istismarın kurbanı olmak gibi, kişinin stres ya da tehlikeden fiziksel olarak uzaklaşamadığı durumlarda faydalı olabileceğini belirtiyor.

Tipik olarak, "savaş ya da kaç" tepkimizden sorumlu olan sempatik sinir sistemi, bir kişi yakın bir fiziksel tehlike altında olduğunda harekete geçer. İnsanlar da dahil olmak üzere memeliler, onları savaşarak ya da tehlikeden kaçarak hayatta kalmaya ittiği için bu tepkiye sahip olacak şekilde evrimleşmiştir. Ayrışma, savaş ya da kaç çok tehlikeli ya da imkânsız göründüğünde sinir sisteminin travmaya yanıt vermeye hazır hale gelmesinin bir başka yoludur. Dubovsky, bir kişinin karanlık bir sokakta bir grup insan tarafından takip edilip saldırıya uğrayabileceği bir senaryo tarif etmiştir. Eğer kişi kaçmanın ya da karşı koymanın bir yolunu bulamazsa, kendini bu durumun içinde sıkışmış bulabilir.

Live Science'a verdiği demeçte, "Stres yaratan şey kaçamayacağınız bir şey olduğunda, [korkuyu] azaltamadığınız sürece işlevlerinizi yerine getirmekte zorlanacaksınız" dedi.

Ayrışma, kişiyi o anda koruyabilir, böylece fiziksel acıya, duygusal acıya veya her ikisine birden neden olan bir durumdan zihinsel olarak ayrılabilir. Current Psychiatry Reports dergisinde 2017 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, bu başa çıkma stratejisi aynı zamanda kişinin travmatik olayın anısından donup kalması ve ayrılmasıyla da ilişkili olabilir. Medicine dergisinde 2015 yılında yapılan bir çalışmada, çoğu zaman istismar veya cinsel saldırı mağdurlarının olay sırasında ayrışma yaşadıkları belirtilmiştir. Bazı insanlar, dissosiyasyon nedeniyle olaydan sonra sisli anılara sahip olduklarını bildirmektedir. Dubovsky, net hafıza eksikliği ya da bağlanma hissi eksikliği olaydan sonra sarsıcı olsa da dissosiyasyonun kişinin acı verici anıları hafifletmek zorunda kalmasını engelleyebileceğini söyledi.

Oregon Üniversitesi'nde klinik psikoloji profesörü olan Ruth Ellingsen, bazı insanlar için istismara maruz kaldıklarında güvende kalmanın tek yolunun ayrışma olabileceğini yineledi. Live Science'a konuşan Ellingsen, "Bir durumdan kaçmaya çalışmanın daha fazla zararla sonuçlanabileceği zamanlar da vardır" dedi. "Örneğin, istismara uğrayan bir çocuksanız, [kaçmak] istismarı daha da kötüleştirebilir."

Bu gibi senaryolarda, donmak ve bağlantıyı kesmek kişiyi duygusal olarak stresten ayırmaktan daha fazlasını yapar; bu tepki hayatta kalmak için en iyi karar olabilir.

 

Ellingsen, insanların farkındalık, meditasyon veya bir profesyonelden yardım almak gibi diğer başa çıkma mekanizmalarına güvenmek yerine, yoğun travmadan ayrıldıktan sonra bile ayrışmaya devam etmeleri durumunda sorunların ortaya çıkabileceğini söyledi.

Hem Dubovsky hem de Ellingsen, ayrışmaya devam eden kişilerin genellikle iş teslim tarihlerini karşılamak veya akranlarıyla konuşmak gibi günlük stresle mücadele ettiğini açıkladı. Birçoğu ilişkilerinde kopukluk hissediyor ve eskiden olağan etkileşimler veya görevler sırasında kendilerini dikkati dağılmış bulabiliyor. Ellingsen, travmatik olaydan kopmanın onları "güvende" ya da en azından kötü anılardan uzak tutması nedeniyle, bu başa çıkma mekanizmasının diğer stres biçimleri için varsayılan hale gelmiş olabileceğini söyledi.

"Düzenli başa çıkma kaynakları tükendiğinde bunu [dissosiyasyona aşırı güvenme] görme eğilimindeyiz" dedi. "Stresle karşılaştığınızda çok fazla ayrışıyorsanız, bu sizin için işe yarayan daha sağlıklı başa çıkma stratejilerine sahip olmadığınızı gösterir."

Ancak kronik dissosiyasyonu ele almanın amacı onu ortadan kaldırmak değildir. Sonuçta, tehlikeli bir durumda hayatta kalmaya yardımcı olmak için yararlı bir taktik olabilir. Ancak Dubovsky, travmatik olayla ilgili anıların genellikle rahatsız edici ve acı verici olduğunu, bu nedenle travmadan sonra bu durumdan biraz uzaklaşmanın daha iyi bir yaşam kalitesi anlamına gelebileceğini söyledi.

Bu yazı LIVESCIENCE’ de yayınlanmıştır.