Betelgeuse, Roma Dönemi Kadar Yakın Zamanda Kırmızı Değil, Sarıydı

Yıldızların ömrü uzun ve yavaştır. Süpernova patlamaları bir yana, insanlık tarihi boyunca genellikle çok fazla değişiklik gözlemlemiyoruz, ancak istisnalar bulunuyor. Yeni bir çalışma, önümüzdeki 100.000 yılda bir yıldızın patlamasını görmek için en iyi adaylarımızdan biri olan Betelgeuse'un şu anki kırmızı evresine o kadar yakın zamanda girdiğini ortaya koyuyor ki Ptolemy, 1900 yıl önce, bugün hala takımyıldızları temel aldığımız sınırları işaretlerken muhtemelen onu sarı olarak kabul etti. Temel olarak, patlamaya giden bu zaman çerçevesi çok daha uzak bir hale geldi.

Betelgeuse gibi kırmızı süperdevler, devasa bir yıldızın yaşamının son aşamasıdır. Yıldızlar, çekirdeklerindeki hidrojeni tükettiklerinde ve bir helyum çekirdeği etrafındaki bir kabukta giderek daha ağır elementleri eritmeye başladıklarında kırmızı devler haline gelirler. Betelgeuse kadar büyük bir yıldız için bu aşama bir süpernova patlaması ve bir nötron yıldızı veya bir kara delik olarak bir tür ölüm sonrası yaşamla son bulur. Bu iyi bilinse de, bir yıldızın şu anki durumuna evriminin zamanlamasını belirlemek farklı bir konudur. Betelgeuse gibi devasa yıldızların, bırakın kırmızı cüceleri, Güneş'ten çok daha kısa ömürleri vardır, ancak yine de milyonlarca yıl yaşarlar.

Ancak, Kraliyet Astronomi Topluluğunun Aylık Bildirimlerinde yer alan bir makale, eskilerin Betelgeuse'u kırmızı olarak tanımlamadığına dikkat çekiyor. İsa zamanlarında, Romalı Bilgin Hyingus, Betelgeuse'den Satürn'e benzer sarı-turuncu bir renge sahip olarak bahsediyor, yazarlar bunu kırmızı süperdev fazının ne kadar yeni olduğuna dair kanıt olarak görüyor.

Herkes zayıf ışıkların renklerini aynı şekilde görmez. Bugün bile bazı insanlar Betelgeuse'u turuncumsu beyaz olarak tanımlıyor. Ancak makale, Hyingus'tan bir asır önce yıldız renkleri hakkında yazan Çinli saray gök bilimcisi Sima Qian'a atıfta bulunuyor. Qian, Sirius yıldızını beyazlığın temsilcisi, Antares'i kırmızı, Betelgeuse’u sarı ve Bellatrix'i mavi olarak tanımladı. Antares'in açıklaması, Qian'ın kırmızı yıldızları tanımlayabildiğini gösteriyor, Betelgeuse sadece o sırada kırmızı yıldızlardan biri değildi.

Jena Üniversitesi'nden Profesör Ralph Neuhäuser bir açıklamada, "Bu özelliklerden, Betelgeuse'un o sırada mavi-beyaz Sirius ve Bellatrix ile kırmızı Antares arasında bir renkte olduğu sonucuna varılabilir." dedi.

Ptolemy dahil diğer antik kaynaklar, Betelgeuse'den belirli bir renk olarak bahsetmedi, ancak özellikle bugün yaptığımız gibi diğer koyu kırmızı yıldızlarla bir kümenin parçası olarak sınıflandırmayı başaramadı. İsimleri bile bir ipucu veriyor. Antares, kırmızı renginden dolayı “Mars gibi” veya “Mars'ın rakibi” olarak tercüme edilir, ancak Betelgeuse, bugün neredeyse aynı olmasına rağmen böyle bir övgü almamıştır.

Ortaçağ dönemi, Avrupa'da veya başka yerlerde benzer şekilde yararlı kayıtlar sağlamadı, ancak 16. yüzyılda Tycho Brahe, Betelgeuse'u Aldebaran'dan daha kırmızı olarak tanımladı. İki süperdev genellikle aynı anda gökyüzünde olduğundan, karşılaştırmaları kolaydır ve Brahe belki de en gözlemci teleskop öncesi gök bilimciydi.

Bulgu bize ünlü yıldızın geleceği hakkında bir şeyler söylüyor. Betelgeuse (14 güneş kütlesi) kadar büyük yıldızların, süpernova olmadan önce kırmızı süperdevler olarak yaklaşık 1,5 milyon yıl harcadıklarını biliyoruz. 2019-20 sönükleşme gibi olaylar bazen Betelgeuse'un patlamaya hazırlandığı spekülasyonlarına yol açtı. Önceki bulgular, Dünya'nın evrenin en muhteşem olaylarından biri için en ön sırada yer almasına en az 100.000 yıl kaldığını gösteriyordu.

Ancak Neuhäuser ve ortak yazarlar haklıysa, beklemek için neredeyse 1,5 milyon yılımız var - bu zamana kadar torunlarımız olaya daha da yakın kolonileşmiş gezegenlere sahip olabilir (ya da kendimizi yok etmişizdir).

Neuhäuser, "Tarihsel gözlemler olmadan çözülmesi zor olan çok sayıda astrofiziksel problem var." dedi.

Yazarlar, gölgelerinin çıplak gözle algılanabileceği kadar parlak olan 236 yıldızda farklı renklerin tarihsel raporlarına baktılar ve bir başka olasılık daha buldular. Wezen (delta Canis Majoris) şimdi belirgin bir şekilde sarı, ancak dokuzuncu yüzyıl Arap bilginleri tarafından beyaz olarak tanımlandı; bu, değişikliğin mantıklı olmasına rağmen yazarların "Betelgeuse'den daha az ilgi çekici" dediği bir olay.

Bu içerik IFLSCIENCE’da yayınlanmıştır.