Ay'da Kraterler

Ay'a giden astronotların dikkatini, oradaki yüksek dağlardan çok kraterler çekmişti.

Ay'da pek çok krater var ama bunlar birbirlerine benzemiyor. Bazıları, etrafı yüksek duvarlarla çevrili geniş bir daireye benziyor. Bazı geniş çukurların ortasında upuzun bir kule bulunuyor. Çukuru çevreleyen kaya duvarların yüksekliği her yerde aynı değil.

Ay'da, büyük bir kraterin ortasında bulunan bir insan, etrafını çeviren binlerce metre yükseklikteki dağları göremez. Çünkü bu dağlar, orada ufuk çizgisinin altında kalır. Bunun da sebebi, Ay küresi küçük olduğu için, yüzey eğikliğinin büyük olmasıdır. Bir küre üzerinde ufuk mesafesi kürenin çapı ile orantılıdır. Çap ne kadar küçükse ufuk mesafesi de o kadar kısa olur.

33.000 Kratere ad verildi

Ay'ın çok belirli engebelerine eskiden beri adlar verilmiştir. Bu adlar daha çok onları keşfeden astronomların veya büyük bilginlerin adlarıdır. Copernic Krateri, Uluğ Bey Krateri, Nasireddin Tûsî Krateri, Biruni Krateri, Arşimed Krateri, Platon Krateri.. gibi.

Bugün Ay yüzünde 33.000 krater sayılmış ve hepsine birer ad verilmiş bulunuyor. Fakat Ay'daki kraterler bu kadar da değil. Büyük kraterlerin içinde ayrıca sayısız denecek kadar çok küçük kraterler de var. Sanki bunların zemini top mermileriyle dövülmüş. En küçük kraterler çorba tabağı kadar..

Kraterlerin çapları genellikle 40-80 kilometre. Fakat çok büyükleri de var. Meselâ Clavius kraterinin çapı tam 233 metre ve pergelle çizilmiş gibi muntazam.

Kraterler, volkan fışkırmalarının sonucunda meydana gelmiştir. Milyonlarca yıl önce Ay'da korkunç yanardağ patlamaları olduğu anlaşılıyor.

Bilginler çok uzun yıllar önce kraterlerde bazı gazların bulunduğunu keşfettiler. Bu gazlara, Dünyada da sönmüş volkan eteklerinde rastlanmaktadır. Öyle anlaşılıyor ki, büyük kraterlerin zeminini oluşturan düzlükler vaktiyle sıvı lâvlarla doluymuş.Bugün bu lâvlar katılaşmış durumda.