50 Yıldır Depoda Tutulan El değmemiş Ay Parçaları Sonunda İnceleniyor

Apollo 15 ve 17 görevleri, 1971 ve 1972'de Ay'ın parçalarıyla Dünya'ya döndüğünde, örneklerin bir kısmı kasıtlı olarak gelecek için ayrıldı.

Üzerinden yarım asır zaman geçti ve bu örnekler nihayet inceleniyor.

2019'da, Artemis'in Ay'a yapacağı görevin duyurulmasından kısa bir süre sonra, Apollo görevlerinin geri getirdiği el değmemiş kayaları ve toprağı analiz etmek için dokuz araştırmacı ekibi seçildi.

Vakumla kapatılmış örneklerin bazıları daha önce Dünya'da hiç açılmamıştı. Diğerleri, elli yıl önce geldiklerinden beri dikkatlice bir dondurucuda saklandı.

Değerli kargoyu Teksas'tan ülke çapındaki NASA laboratuvarlarına taşımak yıllar aldı.

Ay örneklerini barındırmak için Maryland'de Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde özel bir tesis inşa edilmesi gerekiyordu ve kurulması dört yıl sürdü.

Araştırmacılar, Artemis görevlerine hazırlık aşamasında Apollo görevlerinden gelip uzun süredir saklanan hazineleri nihayet analiz etmeye başlayabilirler.

Ay örneklerini inceleyen gezegen bilimcisi Natalie Curran, "Bu örneklerin başka bir dünyadan nasıl geldiklerini, ne kadar yol kat ettiklerini ve içlerinde korudukları Güneş Sistemi tarihini düşündüğünüzde, her zaman aklımı başımdan alıyor" diyor. 

Curran'ın analiz ettiği bazı ay parçaları 1972'de Dünya'ya vardıklarında donmuştu ve doğru koşullar altında tutulmaları gerekiyor.

Değerli örnekleri işlemek için araştırmacılar, eksi 20 santigrat derece (4 derece Fahrenhayt) sıcaklıkta tutulan bir gömme dondurucuya girmeli ve kollarını nitrojenle temizlenmiş bir torpido gözüne sokmalıdır. Sadece elleri kalın lastik eldivenlerle kaplandığında ay taşlarına dokunabilirler.

Laboratuvarın taşıma yöntemlerinin küratörlüğünü yapmaya yardımcı olan astromalzeme araştırmacısı Ryan Zeigler, "Yaptığımız her şey çok fazla lojistik ve çok fazla altyapı gerektiriyor, ancak soğuğu eklemek bunu çok daha zorlaştırıyor" diyor.

"Bu, Artemis için önemli bir öğrenme dersi, çünkü örnekleri soğukta işleyebilmek Artemis görevi için Apollo'dan daha önemli olacak. Bu çalışma bize öğrenilen bazı dersler ve Artemis için iyi bir ilerleme sağlıyor."

 

Fotoğraf: Dondurulmuş Apollo 17 numunesi, nitrojenle temizlenmiş bir glove-box içinde işleniyor. (NASA/Robert Markowitz)

Curran, ay örneklerini zaman kapsülleri olarak gören Goddard'ın Orta Atlantik Asil Gaz Araştırma Laboratuvarı'nın baş araştırmacısıdır.

Ekip, asil gazları kullanarak Ay yüzeyindeki parçaların ne kadar süreyle kozmik ışınlara maruz kaldığını ölçmeye çalışıyor. Bu bilgi, Ay'daki koşulların zaman içinde nasıl değiştiğini ortaya çıkarmaya yardımcı olabilir.

Curran, "Kozmik ışınlar, bir numunede olabilecek organik malzemeye zarar verebilir, bu nedenle süreyi anlamak, maruz kalmanın organik üzerindeki etkilerini belirlemeye yardımcı olur" diye açıklıyor.

Goddard'ın Astrobiyoloji Analitik Laboratuvarı'ndaki bir başka araştırmacı ekibi, ay örneklerinin uçucu organik bileşikler içerip içermediğini ve hangi konsantrasyonlarda olduğunu araştırıyor.

1970'lerde yapılan ilk araştırmalar, bazı ay kayalarının, Dünya'daki yaşamın önemli yapı taşları olan amino asitleri içerdiğini buldu. Ancak o günlerden beri teknoloji ve astrobiyoloji anlayışımız çok gelişti.

Astrobiyoloji Analitik Laboratuvarı'ndan bir araştırmacı olan Jamie Elsila, "Ay topraklarındaki bazı amino asitlerin, formaldehit veya hidrojen siyanür gibi daha küçük, daha uçucu bileşikler olan öncü moleküllerden oluşmuş olabileceğini düşünüyoruz" diye açıklıyor.

"Araştırma hedefimiz, bu küçük organik uçucu bileşiklerin yanı sıra herhangi bir amino asidi belirlemek ve ölçmek ve verileri Ay'ın prebiyotik organik kimyasını anlamak için kullanmaktır."

NASA'daki araştırmacılar, uzun vadede hangi koruma yönteminin daha iyi olduğunu görmek için donmuş ay örnekleri ve donmamış örnekler arasındaki farklılıkları da karşılaştıracaklar.

Bulgular, nihayetinde Artemis misyonları aracılığıyla geri getirilecek olan ay örneklerinin gelecekteki kullanımını bilgilendirecek.

Örneklerden bazıları, kuşkusuz, gelişmiş teknolojinin daha önce fark etmediğimiz bir şeyi görmemize yardımcı olabileceği gelecek için bir kenara bırakılacak.

Elsila, "Ay'daki örneklerin toplanması için harcanan tüm çalışmaları ve ardından bu zamanda analiz edebilmemiz için onları korumaya yönelik tüm öngörü ve özeni düşünmek çok güzel" diyor.

Apollo Yeni Nesil Numune Analiz Programı hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.